Ποιος θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις τούτες τις ώρες και ποιος να σηκώσει το βάρος μιας πρόβλεψης για το μέλλον μας και το μέλλον της Ευρώπης; Φοβάμαι πως δεν θα υπάρξει ψυχή ζώσα. Κι όσοι επιχειρούν να προβλέψουν, γίνονται δέσμιοι μιας αόρατης δύναμης που τσαλακώνει τις σημειώσεις τους και τις πετάει στο πρώτο καλάθι των αχρήστων. Είναι, άλλωστε, τόσο πρωτόγνωρη η σημερινή εικόνα της χώρας μας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης! Τα λάθη, η ατολμία, η έλλειψη σπουδής, οι άσκοπες δευτερολογίες, τα δόλια συμφέροντα, τα αδιέξοδα, κυρίως όμως ο φόβος μιας πιθανής ήττας αποτυπώνονται όχι μόνον στους δικούς μας ταγούς, αλλά και σε όσους μας επιπλήττουν. Διόλου τυχαία. Οι διεθνείς αγορές θυμίζουν τίγρεις που ψυχανεμίζονται την αδυναμία του πολιτικού κόσμου και παράλληλα διψούν για αίμα. Στη Φύση, το μέτρο παραμένει η επιβίωση του ισχυρότερου. Αν όμως υπήρχε έστω κι ένας παρατηρητικός άνθρωπος ανάμεσά μας, εύκολα θα διέκρινε τον θυμωμένο Αίαντα (φωτ.) που απευθυνόμενος στους τρομοκρατημένους από τους Τρώες Αργείους είναι έτοιμος να φωνάξει «Αιδώς Αργείοι»…
Τελικά, οι τρομοκρατημένοι Αργείοι είμαστε εμείς, οι Ελληνες, οι Ιταλοί, οι Πορτογάλοι, οι Ευρωπαίοι γενικότερα και οι Τρώες είναι οι αμείλικτες αγορές. Οι περισσότεροι διδαχτήκαμε Πλάτωνα και Σωκράτη. Μπολιαστήκαμε με τον Διαφωτισμό. Κυρίως όμως με τον Πλάτωνα, που μίλησε για τη λογική και το παράλογο, τον μύθο και την αλήθεια, αλλά και για τα όρια στις ζωές μας. Ποιος από μας στην παρούσα φάση της ανατρεπτικής ζωής γνωρίζει τα όριά του; Τα ατομικά, τα όρια της ελευθερίας ή τα όρια της δικαιοσύνης; Για τον Αλμπέρ Καμύ (φωτ.), οι Ελληνες έθεταν όρια παντού, χωρίς να λένε ότι δεν θα μπορούσαν ποτέ να ξεπεραστούν. Πίστευαν όμως ότι εκείνος που θα τολμούσε να τα ξεπεράσει, θα κτυπιόταν ανελέητα. Εμείς, λέει ο Καμύ, εκτροχιάσαμε το σύμπαν και τη σκέψη και τώρα γελάμε με την απειλή. Αλλά αυτή είναι εκεί, αποφασισμένη να γράψει Ιστορία, ίσως γιατί στο πέρασμα των αιώνων αντικαταστήσαμε την αρμονία με την άτακτη ορμή του τυχαίου και την αμείλικτη λειτουργία της φονικής λογικής («Το Καλοκαίρι», Αλμπέρ Καμύ, εκδόσεις Πατάκη). Κι αν δεν κάνω λάθος, αυτό ακριβώς ζούμε σήμερα: ξεπεράσαμε τα όριά μας και είμαστε αντιμέτωποι με τη φονική λογική των αριθμών.
Δεν έχει νόημα να αναφερθώ στα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα. Είναι γνωστά και χιλιοειπωμένα. Κάθε Ελληνας είναι από μόνος του μια άποψη και προφανώς η εξαγωγή συμπερασμάτων μοιάζει, κάθε φορά, με άθλο. Ομως, έχω την αίσθηση ότι στην Ευρώπη εμμέσως τίθεται θέμα δημοκρατίας. Κάποιοι από τους Ευρωπαίους ηγέτες ή τους επιτρόπους έχουν απολέσει το μέτρο του λόγου, θυμίζουν ρήτορες που εκβιάζουν ή ακόμη χειρότερα: μοιάζουν με τους αντικρυστές του Χρηματιστηρίου που εκτελούν τις εντολές των πελατών τους: «πούλα, αγόρασε, πούλα». Διαβάζω κάπου: η λιγότερη δημοκρατία κάνει καλό στις αγορές. Τρομάζω, ξεχνώ τα δικά μας ολέθρια λάθη και την πολιτική αβελτηρία κι αρχίζω να παραπαίω ανάμεσα σε εξωφρενικά σενάρια με ανταγωνιστικά προϊόντα και εξαθλιωμένους εργάτες, ελάχιστους πλούσιους να απολαμβάνουν το Macallan Fine and Rare 1926 ουίσκι τους κι έναν μεσογειακό ήλιο που δεν μπορεί πια να παραπέμψει στον Καμύ. Εφιάλτης; Προφανώς. Γι’ αυτό και αρπάζομαι από τον Γερμανό φιλόσοφο Γιούργκεν Χάμπερμας που λέει με όση δύναμη έχει πια η φωνή του: «Σώστε την αξιοπρέπεια της Δημοκρατίας».
Λέει ο Χάμπερμας: Στα φιλελεύθερα κράτη, πάντοτε υπήρξε ένταση ανάμεσα στη δημοκρατία και τον καπιταλισμό. Οι δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις επιβιώνουν μόνον αν καταφέρουν να ισορροπήσουν ανάμεσα στη δημοκρατία και τον καπιταλισμό. Δηλαδή να ισορροπήσουν οι προσδοκίες κέρδους των επενδυτών με τις προσδοκίες των ψηφοφόρων που θέλουν να βλέπουν το βιοτικό τους επίπεδο και την κοινωνική ασφάλιση να εξελίσσονται ομαλά. Σε εποχές κρίσης, αυτοί οι δρόμοι κλείνουν. Και οι πολιτικοί οφείλουν να πάρουν θέση. Με ποιους θα πάνε; Με τις αγορές ή με τον λαό; Κι ο Χάμπερμας καταλήγει: Πολιτικοί που φορτώνουν την τραπεζική κρίση στα υπερχρεωμένα κράτη και επιβάλλουν σε όλη την Ευρώπη προγράμματα λιτότητας αδιαφορώντας για τις απώλειες βλέπουν μόνο τη μία πλευρά… Ναι, γιατί ούτως ή άλλως, εμείς βλέπουμε την άλλη κι αυτήν θα συνεχίσουμε να βλέπουμε ακόμη κι όταν γνωρίζουμε για την άτακτη ορμή του τυχαίου.