ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΣ

2' 39" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Τα παιδιά του Κάιν» του Νίκου Παναγιωτόπουλου (Μεταίχμιο, σελ. 395) είναι ένα ενδιαφέρον μυθιστόρημα γύρω από τον κύκλο της ανθρώπινης ζωής – γύρω από την επαναστατική μαγική εφηβεία και τους αναπόδραστους μεταγενέστερους προδοτικούς συμβιβασμούς· και ακόμα γύρω από τη μεταμόρφωση που υπέστησαν οι νεοελληνικοί οικιστικοί χώροι και οι δημόσιες συμπεριφορές των τελευταίων τριάντα ετών. Η διασταύρωση του υπαρξιακού και του κοινωνικού διαγράφουν το μεγάλο θεματικό εύρος του έργου, το βάθος του οποίου ωστόσο υστερεί. Διότι, ενώ «Τα παιδιά του Κάιν» θα μπορούσαν να είναι ένα από τα βαρυσήμαντα μυθιστορήματα της μεταδικτατορικής πεζογραφίας, το γεγονός ότι ο δημιουργός (όπως άλλωστε και ο κεντρικός του ήρωας) φιλοδόξησε να σχεδιάσει ένα έργο που να ικανοποιεί και την απαιτητική λογοτεχνική κρίση και το ανυποψίαστο ευρύτερο κοινό, τον οδήγησε σε ένα πεζογράφημα πολυάριθμων χλιαρών συγκερασμών. Επειδή ο Παναγιωτόπουλος είναι σοβαρός πεζογράφος, δεν κατέφυγε σε κραυγαλέες μεθόδους προσεταιρισμού των πιο ανίδεων αναγνωστών του, αλλά προσπάθησε να επιτύχει μια χρυσή ισορροπία ανάμεσα στον κοινό τόπο, στο δύσκολο αφηγηματικό τέχνασμα και στο στερεότυπο τουριστικό φολκλόρ. Με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η πυκνότητα του αφηγηματικού του ύφους – σε σημείο που να νιώθεις στενοχώρια: τόσο στιβαρός σκελετός σύνθεσης, τέτοιες καλλιτεχνικές απεικονίσεις και ταυτόχρονα τόσο φλύαροι τρόποι και αχρηστευμένο πεζογραφικό υλικό!

Το ότι το έργο περιλαμβάνει στις σελίδες του κριτικά στοιχεία αυτοσχολιάζοντας τις ευκολίες στις οποίες καταφεύγει (σ. 371) δεν το απαλλάσσει δυστυχώς από τις ελαττωματικές επιλογές του, οι οποίες κατά τόπους κάνουν το βιβλίο βαρετό. Πιστεύω πως όταν μια ευφάνταστη στυλίστρια όπως η Ζυράννα Ζατέλη πάλευε να φιλοτεχνήσει το «Και με το φως του λύκου επανέρχονται» (1993), και πως όταν ένας γνήσιος παραμυθάς όπως ο Νίκος Θέμελης έστηνε την «Αναλαμπή» (2003), και οι δύο αναζητούσαν τους πλέον δραστικούς τρόπους προκειμένου να αποδώσουν φόρμες και ιδέες που είχαν στο μυαλό τους και όχι να συμφιλιώσουν αντιθετικές αφηγηματικές ροπές. Η εμπορική επιτυχία απλώς ακολούθησε τη γραφή τους, όταν τύχη αγαθή ανέδειξε τα έργα τους σε δύο από τους πλέον ευπώλητους τίτλους της κάθε εποχής.

Στα «Παιδιά του Κάιν», οι δεκαεπτάχρονοι μαθητές του τέλους της δεκαετίας του ’70 ξαναβρίσκονται ύστερα από τριάντα χρόνια στον χώρο των εφηβικών τους διακοπών. Με εργαλείο τον καθρέφτη της μνήμης, η εκδρομή προσφέρει μιαν ανεπανάληπτη ευκαιρία έτσι ώστε να παρακολουθήσουμε τις βαθιές αλλαγές που έχουν μεσολαβήσει. Δεν είναι μόνον η ηλικία που έχει αφήσει τα σημάδια της πάνω στους ανθρώπους, αλλά και η Ελλάδα που στο μεταξύ έχει πραγματοποιήσει θεαματική πορεία στον δρόμο του οικονομικού πλουτισμού, της τουριστικής εκμετάλλευσης και της ένταξής της μέσα στο παγκοσμιοποιημένο σύστημα της εργασιακής κατανομής. Ο Παναγιωτόπουλος φιλοτεχνεί αντιπροσωπευτικές μεταδικτατορικές φιγούρες, χαρακτηριστικές αστικές νοοτροπίες, τρέχουσες πολιτισμικές χειρονομίες, παντοδύναμους ιδεολογικούς τόπους και συνηθισμένες κοινωνικές πρακτικές – επιλογές δηλαδή, εντάσεις και αντιφάσεις που ένα μεγάλο μέρος της πρόσφατης πεζογραφίας προτιμά να αγνοεί. Για να βρει μέσα από το βλέμμα τής πλέον απροσάρμοστης στα νέα ήθη ηρωίδας τα σημάδια της πανάρχαιας ιστορίας, τα βαθιά, ανεξίτηλα τραυματικά ίχνη που ούτε το πέρασμα του χρόνου ούτε η καινούργια όψη τόπων και τοπίων τους προσφέρουν την ευκαιρία να εξαλειφθούν. Σαν αληθινά παιδιά του Κάιν, σε όλη τη διάρκεια του καθημερινού τους βίου, οι παλαιοί φίλοι δεν κατορθώνουν να ελέγξουν τους αρπακτικούς τους τρόπους, οδηγώντας στον γκρεμό, ευθέως ή εμμέσως, τους αδύναμους ψυχικά ανθρώπους που δεν είναι σε θέση ν’ αμυνθούν.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή