«Ηθελε να αλλάξει τον κόσμο και ο κόσμος τα τελευταία χρόνια διέψευδε αφόρητα την ουτοπία του», έγραψε η La Repubblica, αναφερόμενη στον δημοσιογράφο και έναν εκ των ιδρυτών της εφημερίδας «Il Manifesto» Λούτσιο Μάγκρι, ο οποίος, την περασμένη Δευτέρα, στα 79 του χρόνια, αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή του.
Ο Μάγκρι ήταν μια εμβληματική προσωπικότητα της ιταλικής Αριστεράς. Πολιτικός φωτισμένος και καλλιεργημένος όσο λίγοι, άφησε ένα σημαντικό αποτύπωμα στην ιστορία της ιταλικής Αριστεράς, σχολίασε στο ηλεκτρονικό της πρωτοσέλιδο η Manifesto. Ο Λούτσιο Μάγκρι, ο οποίος είχε στρατευθεί στα νιάτα του στη νεολαία της Χριστιανοδημοκρατίας (DC), εντάχθηκε το 1958 στο Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCI). Το 1969, με τη βοήθεια δύο άλλων νεαρών αριστερών, ίδρυσε την «Il Manifesto», η οποία αποτέλεσε μια κριτική φωνή στο εσωτερικό του Κομμουνιστικού Κόμματος. Στο τέλος της ίδιας χρονιάς διαγράφηκε από το PCI και το 1974 ίδρυσε το Κόμμα της Προλεταριακής Ενότητας, το οποίο 10 χρόνια αργότερα θα ενταχθεί στο ΡCΙ.
Το συνοπτικό βιογραφικό αναφέρεται για έναν και μόνον λόγο: ως συνοδευτικό της φράσης της «La Repubblica». Για να δηλώσει την παλιά διαδρομή και τη σύγχρονη διάψευση. Τι οδήγησε τον Μάγκρι στη λύση της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας στην Ελβετία;
«Ο προσωπικός πόνος εξαιτίας του θανάτου της γυναίκας του, της Μάρα, που ήταν το φίλτρο του με τον κόσμο, από καρκίνο, ήρθε να προστεθεί σε μια πολιτική αποτυχία η οποία ήταν προφανής και μπροστά στα μάτια όλων», συνεχίζει η «Repubblica». Η πολιτική αποτυχία στην οποία αναφέρεται είναι αυτή της άκρας αριστεράς στην Ιταλία, με την πλήρη περιθωριοποίηση των διαφόρων μικρών κομμουνιστικών οργανώσεων.
«Αντίο, αποφάσισα να πεθάνω», λέει στην επιστολή, με την οποία εξηγεί την επιλογή του στους συντρόφους μιας ζωής. Τα οργάνωσε όλα μόνος του, με απόλυτη διαύγεια, στην Ελβετία όπου επιτρέπεται η υποβοηθούμενη αυτοκτονία υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Ο τρόπος του θανάτου και το λιτό σημείωμα του Μάγκρι αποκτούν διαστάσεις στη δοκιμαζόμενη και κλονιζόμενη Ευρώπη. Γίνονται σύμβολα ενός κόσμου στη δύση του, μιας εποχής στο τέλος της και μιας άλλης στο ξεκίνημά της.
Ο Μάγκρι, από κατάθλιψη ή από διάψευση που δεν μπορούσε να διαχειριστεί, οδηγήθηκε στο τέλος. Αυτοκτόνησε. Αλλά το τέλος για τον ίδιο μπορεί ήδη να είχε συντελεστεί. Νωρίτερα. Πολύ νωρίτερα.
Ας ανατρέξουμε στην περίπτωση του Πρίμο Λέβι. Τι περνούσε από το μυαλό του συγγραφέα λίγο πριν βουτήξει στο κενό από το κλιμακοστάσιο του διαμερίσματός του, εκείνο το Σάββατο, 11 Απριλίου του 1987; Ο Ελί Βίζελ είχε πει τότε ότι «ο Πρίμο Λέβι ουσιαστικά πέθανε στο Αουσβιτς». Μήπως αυτό σημαίνει ότι η αυτοκτονία του Λέβι ισοδυναμούσε με συνθηκολόγηση, με παραδοχή της ήττας; Ή μήπως το ακριβώς αντίθετο; Μια πράξη βούλησης, μια άρνηση της ήττας;
Δεν υπάρχουν οριστικές απαντήσεις. Οπως και να ερμηνεύσει κανείς την πράξη, απείθεια, τρέλα, παθητικότητα, αυτονομία, οι διαχωριστικές γραμμές είναι εξαιρετικά ασαφείς. Η υποβοηθούμενη αυτοκτονία, βέβαια, προσθέτει στο ψυχογράφημα συγκρότηση, μεθοδικότητα, πειθαρχία. Σε ανθρώπους – σημεία αναφοράς, η εκούσια αναχώρησή τους προκαλεί σφοδρές αναταράξεις, ποικίλες σκέψεις και συζητήσεις. Κυκλώνει με την αύρα ενός πένθους όχι μόνο προσωπικού αλλά και πολιτικού, ιδεολογικού, κοινωνικού. Ο Μάγκρι ισχυριζόταν ότι κανένας αγώνας δεν πάει χαμένος, έστω και αν δεν οδηγεί στην επανάσταση.