«Επαναστατική αεργία» και πολιτική θεωρία

«Επαναστατική αεργία» και πολιτική θεωρία

6' 39" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Προ ημερών είχαμε γράψει ένα άρθρο για ένα καινούργιο αριστερό φρούτο που άρχισε να ευδοκιμεί στους δημόσιους φορείς, αυτό που ονομάσαμε «επαναστατική αεργία» («Καθημερινή» 27.1.2012) Αφορμή ήταν η άρνηση ενός διοικητικού υπαλλήλου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας να εκτελέσει (ατιμώρητα, καθώς φαίνεται) το εργασιακό του καθήκον, διότι όπως δήλωσε διαφωνεί με τον νόμο για τα ΑΕΙ που ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία το ελληνικό Κοινοβούλιο. Δεν παραιτήθηκε, λόγω διαφωνίας, από το πανεπιστήμιο. Απλώς αποφάσισε να μην κάνει τη δουλειά του, τουλάχιστον στα κομμάτια εκείνα που ο ίδιος θεωρεί ότι είναι μέρος του νόμου με τον οποίο διαφωνεί.

Σ’ αυτό το άρθρο αντέδρασε με ανακοίνωση το Δ.Σ. του Συλλόγου Διοικητικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας το οποίο πέρα από τη δίκη των «αντεπαναστατικών» προθέσεων του γράφοντος (π.χ. «θεωρούμε ότι πρωτίστως επιδιώκει την ενοχοποίηση και τον υποβιβασμό της πολιτικής αντίστασης και την τρομοκράτηση των Ελλήνων πολιτών») αναφέρει και ενδιαφέρουσες συνταγματικές ερμηνείες.

Σύμφωνα λοιπόν με την ανακοίνωση του συνδικαλιστικού οργάνου των υπαλλήλων ενός πανεπιστημίου, «ο κ. Μανδραβέλης προκαλεί την πρυτανεία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας να λάβουν κατασταλτικά μέτρα ενάντια στο δικαίωμα και στην υποχρέωση του Ελληνα πολίτη να αντιστέκεται «με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να καταλύσει [το Σύνταγμα] με τη βία» (άρθρο 120 του Συντάγματος)».

Κοινωνική νομιμοποίηση

Τρικυμία σκέψης; Ενας νόμος που υπερψηφίστηκε από τα 2/3 της Βουλής είναι «κατάλυση του Συντάγματος» και δη «βίαιη»; Ετσι, μετά την «επαναστατική αεργία» έχουμε και επαναστατικές ερμηνείες του Συντάγματος; Ενας υπάλληλος μπορεί να παραβιάζει ανέξοδα τον νόμο αν δηλώσει ότι εφαρμόζει το άρθρο 120 του Συντάγματος; Δηλαδή, αν κάποιοι φοιτητές του εν λόγω πανεπιστημίου θεωρήσουν ότι αποτελεί «θεσμική εκτροπή» και «βίαιη κατάλυση του Συντάγματος και της ελευθερίας των» τα μαθήματα μέσα σε αίθουσες μπορούν να κάψουν το πανεπιστήμιο; Μήπως οι εμπρηστές θα πρέπει μετά να συνταξιοδοτηθούν ως αντιστασιακοί;

«Εξαρτάται από τις συνθήκες» θα πει στον ίδιο δημόσιο διάλογο ο γραμματέας του Ενιαίου Συλλόγου Διδασκόντων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Σύμφωνα με τον κ. Τάκη Πολίτη, «ο νόμος δεν αποτελεί θέσφατο… Κρίσιμο στοιχείο για τους «μη εφαρμοστές» των νόμων ή τους «παρανομούντες» είναι η κοινωνική νομιμοποίηση που τυγχάνουν οι πράξεις τους. Κοινωνική νομιμοποίηση που -για να αναφερθώ στην τρέχουσα συγκυρία- έχουν πολύ ευρεία οι τεχνικοί της ΔΕΗ που αρνούνται να εφαρμόσουν τον νόμο και να κόψουν το ρεύμα στα σπίτια που οι ιδιοκτήτες τους δεν έχουν πληρώσει το χαράτσι. Κοινωνική νομιμοποίηση που επίσης έχουν οι αναρχικοί «ρομπέν των αγορών» που παραβιάζουν τον νόμο, απαλλοτριώνουν τρόφιμα από super markets και τα μοιράζουν σε ηλικιωμένους σε παρακείμενες λαϊκές αγορές».

Διά των εκλογών

Δεν ξέρουμε αν έχει άλλα εργαλεία μέτρησης της «κοινωνικής νομιμοποίησης» ένας πανεπιστημιακός (και δη εκπρόσωπος των μελών ΔΕΠ) για τους «ρομπέν των αγορών» ή κατ’ άλλους «ληστές των σούπερ μάρκετ», αλλά επειδή στο παρελθόν χύθηκε πολύ αίμα ανάμεσα στους διάφορους που ερμήνευαν αυθαίρετα την «κοινωνική νομιμοποίηση» αποφασίσαμε να τη μετρήσουμε διά των εκλογών. Το εντάξαμε δε σε ένα σύστημα που λέγεται Δημοκρατία.

Τα πράγματα είναι απλά. Οι άνθρωποι πάντα διαφωνούσαν για το τι είναι δίκαιο ή όχι, για το τι έχει κοινωνική νομιμοποίηση και τι όχι. Παλιότερα ο μόνος τρόπος για να βρει κάποιος το «δίκιο» του ήταν να σφάξει τον άδικο. Και αυτό γινόταν. Το δίκιο που επικρατούσε ήταν του ισχυρού. Σε μια κοινωνία χωρίς σαφείς και σταθερούς νόμους, κάποιος που μπούκαρε σε ένα σούπερ μάρκετ και τρομοκρατούσε τον μαγαζάτορα μπορούσε να «απαλλοτριώσει» ή να «κλέψει» ό,τι ήθελε, ανεξαρτήτως αν απ’ έξω τον χειροκροτούσαν ή όχι. Αν ο μαγαζάτορας είχε δίκαννο, το δικό του δίκαιο υπερίσχυε ανεξαρτήτως «κοινωνικής νομιμοποίησης». Ετσι «νομιμοποιούνταν» οι βασιλείς, οι φεουδάρχες, οι ληστές και οι καπεταναίοι, άσχετα αν επίχριζαν το δίκαιο της ισχύος τους με διάφορες θεότητες ή άλλα ιδεολογικά σχήματα.

Το δίκιο της πλειοψηφίας

Μετά από πολύ αίμα και λιγότερη συζήτηση αποφασίσαμε ότι αυτό το «δίκαιο» είναι αν μη τι άλλο θανατηφόρο. Και αποφασίσαμε το δίκιο να το ορίζει η πλειοψηφία (πλην κάποιων θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων). Η πλειοψηφία, λοιπόν, που πληρώνει τα δημόσια πανεπιστήμια αποφασίζει πώς αυτά πρέπει να λειτουργήσουν· όπως η πλειοψηφία αποφάσιζε όλα τα προηγούμενα χρόνια να διατηρεί τον νόμο 1282/83 που έκανε μπάχαλο τα ΑΕΙ. Δεν το αποφασίζουν οι υπεύθυνοι μηχανοργάνωσης οι οποίοι πληρώνονται από αυτούς τους εκλογείς. Επίσης η πλειοψηφία αποφάσισε να προσλάβει διάφορους υπάλληλους στα πανεπιστήμια τους οποίους πληρώνουμε όλοι για να κάνουν κάποια δουλειά. Είτε τους αρέσει αυτή η δουλειά είτε όχι, είτε συμφωνούν με αυτή είτε όχι.

Βεβαίως όλοι μπορούν να διαφωνούν και να εκφράζουν ελεύθερα τη διαφωνία τους για να σχηματίσουν τη δική τους πλειοψηφία. Μέχρι όμως να τη σχηματίσουν εφαρμόζουν αυτό που αποφάσισε η πλειοψηφία. Αλλιώς πάνε σπίτι τους, ώστε να έχουν και περισσότερο χρόνο για να προπαγανδίζουν τις απόψεις τους.

Ο όρος «κοινωνική νομιμοποίηση» είναι μια αυθαίρετη και σαφώς αντιδημοκρατική κατασκευή. Η «Χρυσή Αυγή» έχει «κοινωνική νομιμοποίηση» στον Αγιο Παντελεήμονα να κυνηγάει τους μετανάστες. Οι περισσότεροι κάτοικοι εκεί την χειροκροτούν. Συνεπώς, ορθώς πράττουν κάποιοι αστυνομικοί και κλείνουν τα μάτια στη δράση της. Το πιστοποιεί με όσα γράφει ο πρόεδρος των μελών ΔΕΠ ενός πανεπιστημίου: «Η γενίκευση «οι νόμοι πρέπει να τηρούνται», ανεξαρτήτως κοινωνικών συνθηκών, είναι -κατά την άποψή μου- μια λανθασμένη γενίκευση, αλλά και μια ουτοπική προσέγγιση… Οι νόμοι μπορεί να αλλάζουν μέσα από τις προβλεπόμενες από το εκάστοτε πολίτευμα διαδικασίες, μπορεί όμως επίσης να αλλάξουν και ως αποτέλεσμα πολιτικής ανυπακοής μιας κρίσιμης κοινωνικής μάζας, ανυπακοή που τελικά μπορεί να υποχρεώσει τη νομοθετική εξουσία να τους τροποποιήσει ή την εκτελεστική εξουσία να «κάνει τα στραβά μάτια» απέναντι στους «παρανομούντες»». Αυτό ακριβώς κάνει, σύμφωνα με καταγγελίες, η «εκτελεστική εξουσία» στο κέντρο της Αθήνας: «τα στραβά μάτια».

Η κακότυχη «δημόσια ανυπακοή»

Μια έννοια που κακότυχε στην ελληνική κοινωνία είναι αυτή της πολιτικής ανυπακοής. Συνεχίζουμε δε να την κατακρεουργούμε δίχως έλεος. Οπως γράφει και ο πρόεδρος των πανεπιστημιακών Θεσσαλίας, «οι νόμοι… μπορεί επίσης να αλλάξουν και ως αποτέλεσμα πολιτικής ανυπακοής μιας κρίσιμης κοινωνικής μάζας».

Το πρώτο ερώτημα είναι: πόση πρέπει να είναι αυτή η «κρίσιμη κοινωνική μάζα», στην οποία αναφέρεται ο κ. Τάκης Πολίτης, και πώς θα μετρηθεί; Είναι το 5% του πληθυσμού; Το 1%; Ο μεμονωμένος υπάλληλος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας είναι «κρίσιμη κοινωνική μάζα»;

Γράφαμε και παλιότερα ότι «ένας πολίτης έχει δικαίωμα να μην τηρήσει έναν νόμο που θεωρεί άδικο. Η δημόσια ανυπακοή είναι μια κατάκτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος, που έχει τις ρίζες της στη σκέψη του Χένρι Ντέιβιντ Θορό και στην πρακτική του Μαχάτμα Γκάντι. Σύμφωνα όμως με τον μεγάλο φιλόσοφο της Δικαιοσύνης Τζον Ρολς, μια πράξη δημόσιας ανυπακοής προϋποθέτει τρία πράγματα. Πρώτον, η πράξη να είναι δημόσια. Δεύτερον, η πράξη να μην εμπεριέχει βία. Τρίτον, ο ίδιος ο παραβάτης να επιδιώξει τη δίωξή του, ώστε διά της δίκης να δημοσιοποιηθεί ευρύτερα το αίτημά του ή και να ανατραπεί από τη δικαστική εξουσία μια άδικη απόφαση της νομοθετικής» («Τζάμπα επαναστάτης», Καθημερινή 30.10.2010).

Στην Ελλάδα, όπως γίνεται με όλα τα πράγματα, παίρνουμε το μισό -αυτό που μας συμφέρει- κομμάτι της έννοιας. Θέλουμε το πρώτο στοιχείο του Ρολς αλλά όχι το τρίτο. Χειροκροτούμε την «ανυπακοή» ως δημοκρατική κατάκτηση, αλλά όχι μόνο δεν επιζητούμε τη δίωξη ως πολιτικό μέσο (ώστε να μεγιστοποιήσουμε επικοινωνιακά την αντίθεσή μας σε έναν νόμο), αλλά την καταγγέλλουμε ως «πολιτικό διωγμό». Αυτό εξάλλου δεν κάνουμε σε όλα;

Το χειρότερο όμως που αναδεικνύει αυτή η συζήτηση είναι η κοινωνική χρεοκοπία. Αν αυτό είναι το σκεπτικό των πνευματικών ταγών της κοινωνίας (υπενθυμίζουμε ότι ο κήρυκας της ελαστικοποίησης των νόμων εξελέγη γραμματέας ΔΕΠ και συνεπώς εκφράζει ένα μεγάλο μέρος των πανεπιστημιακών της Θεσσαλίας), τότε ποιο πρέπει να είναι το σκεπτικό του φοροδιαφεύγοντος μικρομαγαζάτορα; Και η φοροδιαφυγή έχει «κοινωνική νομιμοποίηση»· «όλοι αυτό κάνουν» είναι το πρώτο επιχείρημα, «οι πολιτικοί τα τρώνε» είναι το δεύτερο.

Γι’ αυτό πιθανώς χρεοκοπήσαμε. Σε αυτή τη χώρα που δεν έχουμε λύσει ακόμη τα βασικά της κοινωνικής συμβίωσης, δηλαδή την έννοια του νόμου. Αν οι πανεπιστημιακοί διδάσκουν ότι η εφαρμογή τους εξαρτάται από τις συνθήκες (γιατί όχι και από τον καιρό; Αν κάνει πολύ κρύο, κάπου να κλέβουν το πετρέλαιο θέρμανσης), στο τέλος καθείς κάνει ό,τι γουστάρει και η κοινωνία χρεοκοπεί. Αυτό κάναμε όλα αυτά τα χρόνια και η οικονομική χρεοκοπία ήταν φυσικό επακόλουθο.

Διαβάστε

– Ντέιβιντ Χένρι Θορό, «Πολιτική ανυπακοή – Ζωή χωρίς αρχές – Περπατώντας», τρία δοκίμια, εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή