Είναι το πιο επίκαιρο βιβλίο της σημερινής ελληνικής λογοτεχνίας. Το δέκατο τέταρτο πεζογραφικό έργο του Θανάση Βαλτινού «Ανάπλους». Ενα μυθιστόρημα που με τη μορφή συνέντευξης μιλάει για την παιδική και εφηβική προϊστορία ενός συγγραφέα – του ίδιου του Θανάση Βαλτινού. Η δραματική βαρύτητά του έγκειται στο ότι αφηγείται μια παλιά ιστορία στο αδυσώπητα σκληρό τοπίο της Λακωνίας, όταν, έχοντας χάσει τον έλεγχο του νου, τα αντίπαλα ιδεολογικά στρατόπεδα άρχισαν να στήνουν ενέδρες, να καρατομούν, να απαγχονίζουν, να αιματοκυλούν ο ένας τον άλλον. Ποιοι; Αντάρτες, τάγματα ασφαλείας, Γερμανοτσολιάδες, χιτομάυδες, συμμορίτες, κατσαπλιάδες. Εχει τόση σημασία πώς θα τους ονομάσουμε, όταν οι μεν συναγωνίζονταν τους δε σε αγριότητα και όταν η ιερή σημασία της ζωής είχε παντελώς απολέσει το νόημά της; Οπως και σε άλλα έργα του Βαλτινού, από τη στιγμή που τεθεί σε εφαρμογή ο νόμος του αίματος, η βαριά μυλόπετρα της εκδίκησης δεν παύει να κινείται. Ο συριστικός ήχος του μίσους, η εφιαλτική κραυγή «θάνατος» αντιλαλεί στα αυτιά του μικρού παιδιού – και όπως φαίνεται η ηχώ της έξαλλης φωνής τον κυνηγά διά βίου. Από την εμφύλια σύγκρουση έχουν περάσει εβδομήντα χρόνια και από το βαρύ κληροδότημά της μονάχα τριάντα πέντε. Ομως από την αγριότητα του νοσηρού λαϊκισμού, της εκφοράς του χάους, της εξημμένης ρητορείας, του κίβδηλου δημόσιου λόγου, φαίνεται πως δεν γλιτώσαμε ακόμα, καθώς πριν από δύο εβδομάδες θερίσαμε ξανά τους δηλητηριώδεις καρπούς μιας νέας εσοδείας. Οταν το αγεφύρωτο, το ασύμπτωτο και το ακραίο βραχυκυκλώνουν το λογικό, η πεζογραφία του Θανάση Βαλτινού μάς υπενθυμίζει μέσω της αναπαράστασης πως στο μη ορατό τμήμα της στροφής παραφυλάνε με μαθηματική ακρίβεια η βία και το αίμα.
Το μυθιστόρημα καλύπτει την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου. Το αδρό, πελεκημένο ύφος του αναδεικνύει το φρυγμένο κάτω από τον καυτό ήλιο τοπίο του Ταϋγέτου, τον χλωρό λειμώνα, αλλά και τη σκοτεινή ρίζα από την οποία μεγαλώνει ένα παιδί (που έμελλε να γίνει συγγραφέας). Τα εφηβικά όμως αισθήματα που σε ομαλούς καιρούς συνδέονται με τη γλυκόξινη γεύση της αναπόφευκτης «γρανίτας από λεμόνι», στον καιρό του αιμοβόρου σπαραγμού ταυτίζονται με τον εθισμό στη στυφή γεύση του καπνού, με τον εθνισμό στη βία των μεγάλων, με τον «Εθισμό στη νικοτίνη» σύμφωνα με το ομόθεμο παλαιότερο διήγημα του Βαλτινού. Για την ενηλικιωτική δράση του αισθήματος του έρωτα δεν απομένει χώρος. Διότι μες στη δυσνόητη, αβέβαιη, χαώδη εποχή, η σάρκα, η λαγνεία και το αίμα γίνονται ένα.
Στα πενήντα χρόνια της λογοτεχνικής παρουσίας του, ο Θανάσης Βαλτινός έγραψε μυθιστόρημα με κείμενα που υποδύθηκαν όλα τα γνωστά είδη λόγου: θεατρικό δράμα, προφορική μαρτυρία, διαφημιστικό σλόγκαν, επιστολογραφία, ημερολόγιο, δοκίμιο, εξομολογητικό και δημοσιογραφικό λόγο καλύπτοντας ταυτόχρονα τις πολύπλευρες όψεις του αγροτικού, λαϊκού, μικροαστικού και αστικού βίου, την ιδιωτική και τη δημόσια ζωή, τη λόγια ενασχόληση και την καθημερινή δράση. Εκτός από το κοπιώδες κυνήγι της λέξης, το μυστικό του στιβαρού ύφους του Βαλτινού συνίσταται στην επινόηση αναπάντεχων τεχνασμάτων στη σύνθεση. Ετσι, στην αφετηρία του «Ανάπλου» βρίσκονται, όπως μας εξηγεί προλογικά ο αφηγητής, ερωτήσεις που του έθεσε κάποτε η πεζογράφος Ευγενία Φακίνου και εν συνεχεία η επί διδακτορία φοιτήτρια Κρύστα Στρατήγη. Μέχρι που στην τελευταία σελίδα μάς πληροφορεί πως τέσσερις μέρες πριν από την υποστήριξη της διατριβής, η Κρύστα Στρατήγη σκοτώθηκε. Α, ώστε επρόκειτο για πλαστό πρόσωπο! Με την οξύτητα χημικής αντίδρασης το κείμενο μεταμορφώνεται δραστικά. Δεν ήταν συνέντευξη λοιπόν, αλλά ένας δραματοποιημένος μονόλογος. Ενας άνθρωπος που συνομιλεί αντιδικώντας με τον άλλον που βρίσκεται εντός του. Τα δύο πρόσωπα συγχωνεύθηκαν σε μια ενιαία, ευέλικτη μορφή που διαλεγόμενη στοχάζεται το βάθος του παρελθόντος. Μόνον η τέχνη κατορθώνει παρόμοιες μεταπλάσεις!