Ενας «βολικός» μύθος,τουλάχιστον για τα στελέχη του ΣΥριζα, των ΑΝΕΛ, της Χρυσής Αυγής και του ΚΚΕ, είναι ότι το Μνημόνιο θα μετατρέψει τις αμοιβές των Ελλήνων σε «αμοιβές Βουλγαρίας». Οσο μεγαλύτερο είναι το «ψεματάκι», τόσο πιο εντυπωσιακό. Κανείς, βεβαίως, ούτε από τους παραπάνω ούτε από τους λαλίστατους τερατογράφους του «κόπι-πέιστ» στον κυβερνοχώρο, δεν είναι σε θέση να βάλει το δάκτυλο πάνω στο συγκεκριμένο απόσπασμα. Δεν μπαίνουν προφανώς στον κόπο να διαβάσουν προσεκτικά τα τρία κείμενα που συναποτελούν το δεύτερο Μνημόνιο και περιλαμβάνονται στον Νόμο 4046/2012.
Στο πρώτο κείμενο, το «Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής» σημειώνονται τα ακόλουθα: «Η κυβέρνηση θα λάβει μέτρα για την ενθάρρυνση της ταχείας προσαρμογής του κόστους εργασίας ώστε να καταπολεμηθεί η ανεργία και να αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα με βάση το κόστος για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας, για την ευθυγράμμιση των συνθηκών της εργασίας στις πρώην κρατικές επιχειρήσεις με αυτές του υπόλοιπου ιδιωτικού τομέα και για την ευελιξία των συμφωνιών για τις ώρες εργασίας. Η στρατηγική αυτή πρέπει να στοχεύει στη μείωση του ονομαστικού μοναδιαίου κόστους εργασίας κατά 15% στο διάστημα 2012-14. Συγχρόνως, η κυβέρνηση θα προωθήσει την ομαλή διαπραγμάτευση των μισθών στα διάφορα επίπεδα και θα καταπολεμήσει την αδήλωτη εργασία».
Στο δεύτερο κείμενο, με τίτλο «Ελλάδα-Μνημόνιο Οικονομικών και Χρηματοπιστωτικών Πολιτικών», οι αναφορές στο θέμα είναι εκτενέστερες, αλλά τα βασικά σημεία είναι τα εξής: «Τα μέτρα θα δώσουν τη δυνατότητα μείωσης της απόκλισης στο επίπεδο του κατώτατου μισθού σε σχέση με τους ανταγωνιστές μας (Πορτογαλία, Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη). Μαζί με τους κοινωνικούς εταίρους θα ευθυγραμμίσουμε το πλαίσιο του κατώτατου μισθού της Ελλάδας με αυτό συγκρίσιμων κρατών και θα του επιτρέψει να εκπληρώσει τη βασική του λειτουργία, δηλαδή της διασφάλισης ενός ενιαίου δικτύου ασφαλείας για όλους τους υπαλλήλους».
Εύκολα μπορεί κανείς να βγάλει το σίγουρο συμπέρασμα ότι όλη η συζήτηση γίνεται για τις κατώτατες και όχι για όλες τις αμοιβές.
Είναι αληθές ότι η πολιτεία είχε αναθέσει τον προσδιορισμό του ορίου αυτού στη συμφωνία των λεγομένων κοινωνικών εταίρων. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι η Βουλή, κατόπιν κυβερνητικής εισήγησης, δεν διατηρεί το δικαίωμα να μην αποδεχτεί τις συμφωνίες.
Το σημερινό σύστημα συλλογικής διαπραγμάτευσης δεν είναι τόσο παλαιό. Σκοπός ήταν να καταργηθεί η κυβερνητική παρέμβαση στον προσδιορισμό των αμοιβών. Αντί όμως να ορίζεται το κατώτατο εφικτό, κοινωνικώς αποδεκτό αλλά και ρεαλιστικό όριο, η ελάχιστη συμβατική αμοιβή μετατράπηκε στο ανώτατο όριο για μια μεγάλη μερίδα επιχειρήσεων.
Με αποτέλεσμα, όχι μόνον να ακριβύνει το επίσημο κόστος εργασίας, αλλά και να βγάλει εκτός παραγωγής ένα ολοένα μεγαλύτερο τμήμα των αμιγώς ελληνικών επιχειρήσεων. Η κρίση αποκάλυψε αυτή την πολύ σοβαρή αβαρία του συστήματος της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης. Το πρόβλημα γινόταν πολύ μεγαλύτερο όταν επ’ αυτής της αρχικής συμφωνίας έπρεπε να προσδιοριστούν τα ελάχιστα κατά κλάδο ή κατά όμοιο επάγγελμα.
Κατά κανόνα, τα όρια αυτά είναι 20% έως 50% υψηλότερα, ενώ ένα περίπλοκο και αδιαφανές σύστημα ειδικών πλην όμως υποχρεωτικών επιδομάτων, κατέστησαν ακόμη πιο ακριβή (ή, σε κάποιες περιπτώσεις, πολύ φθηνή) την αμοιβή της εργασίας ανά μονάδα προϊόντος.
Τι γινόταν όμως αν μια μονάδα παραγωγής δεν μπορούσε να πληρώσει τις αμοιβές της σύμβασης; Οι επιλογές της είναι οι ακόλουθες: να βελτιώσει την παραγωγικότητά της, κάνοντας πρόσθετες επενδύσεις. Να μην πληρώνει το ΙΚΑ και τις άλλες φορολογικές της υποχρεώσεις. Να βαρέσει κανόνι στα τραπεζικά της δάνεια. Να κλείσει!
Η μεγάλη κρίση κατέδειξε τα όρια και τις αδυναμίες αυτού του συστήματος. Η επιχείρηση νεκρανάστασής του είναι άγονη και αντιπαραγωγική. Οι επιχειρηματικές μονάδες πρέπει να μπορούν να ορίζουν τις αμοιβές σε ένα πολύ ευρύ όριο, ξεκινώντας από πολύ χαμηλά και πηγαίνοντας, κατά περίπτωση και αναλόγως την περίοδο, σε υψηλότερα επίπεδα. Η ελαστικότητα θα επιτρέψει την προσαρμογή μας στο οικονομικό μας περιβάλλον. Πιστεύω ότι οι Ελληνες εργαζόμενοι, σε πολύ μεγάλο βαθμό, θα επιτύχουν πολύ καλές ή και εξαιρετικές αμοιβές, οι οποίες δεν θα έχουν, όπως και πριν δεν είχαν, καμία σχέση με τα κατώτατα όρια.
Πρέπει, όμως, τα ελάχιστα όρια να είναι τέτοια ώστε και να μπορούν να πληρωθούν και να συνεισφέρουν στα ασφαλιστικά Ταμεία και να διατηρούν τη θέση της απασχόλησης αντί να δημιουργούν μια ακόμη «θέση» ανέργου. Αυτή είναι η ευθύνη των κοινωνικών εταίρων και όχι ο προσδιορισμός του ύψους της εγχώριας ζήτησης.