Είναι άγνωστες ακόμη οι προεκτάσεις της χειραγώγησης του διεθνούς επιτοκίου αναφοράς LIBOR, για το οποίο η τράπεζα Barclays έχει ήδη τιμωρηθεί· αλλά είναι σίγουρο ότι το σκάνδαλο εμπλέκει κι άλλες τράπεζες και υπονομεύει ακόμη περισσότερο την εμπιστοσύνη στο διεθνές χρηματοπιστωτικό και οικονομικό σύστημα. Τα μεγέθη του ζητήματος είναι ασύλληπτα και οι επιπτώσεις του απρόβλεπτες. Υπολογίζεται ότι τα επιτόκια LIBOR ρυθμίζουν δάνεια αξίας 360 τρισ. δολαρίων σε όλο τον κόσμο, από στεγαστικά στις ΗΠΑ και παράγωγα έως τα επιτόκια των πιστωτικών καρτών μας. Οπως σημειώνει το πρακτορείο Bloomberg, η αλλαγή του επιτοκίου κατά μόνο 0,1% σε ένα χρόνο ισοδυναμεί με ένα ποσό της τάξης των 300 δισ. δολαρίων.
Φαίνεται πως η παραδοχή της Barclays και το πρόστιμο των 360 εκατ. ευρώ που της επεβλήθη είναι μόνο η αρχή. «Οι καταγγελίες για χειραγώγηση (των επιτοκίων) είναι σημαντικό ζήτημα ανταγωνισμού», δήλωσε την Παρασκευή ο Χοακίν Αλμούνια, ο Ευρωπαίος επίτροπος για θέματα Ανταγωνισμού. «Γι’ αυτό πέρυσι αρχίσαμε να διερευνούμε κάποιες τράπεζες για την πιθανή συντονισμένη χειραγώγηση επιτοκίων αναφοράς, όπως το LIBOR, το EURIBOR και το TIBOR για διαφορετικά νομίσματα». Το LIBOR, το οποίο καθορίζεται στο Λονδίνο από τον μέσο όρο των προβλέψεων διατραπεζικών επιτοκίων από 18 μεγάλες τράπεζες, καθορίζει το κόστος δανεισμού για τράπεζες, επιχειρήσεις και άτομα σε όλο τον κόσμο. Το EURIBOR καλύπτει την Ευρωζώνη και καθορίζεται από τις πληροφορίες που του δίνουν 43 διεθνείς τράπεζες, ενώ το TIBOR είναι το ιαπωνικό αντίστοιχο. «Οι έρευνες έχουν προτεραιότητα επειδή τέτοια σύμπραξη μπορεί να βλάψει σοβαρά τα επιτόκια σε όλο τον κόσμο, κυρίως στη δική μας ήπειρο», είπε ο κ. Αλμούνια.
Ο Ρόμπερτ Σαπίρο, πρώην υφυπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ γράφοντας στο διαδικτυακό περιοδικό The Globalist προχθές, είπε ότι ανάμεσα στις μεγάλες τράπεζες που ελέγχονται είναι οι Citigroup, Deutsche Bank και J.P. Morgan Chase. «Αυτό μπορεί να εξελιχθεί στη μεγαλύτερη υπόθεση απάτης εις βάρος καταναλωτών στην ιστορία», πρόσθεσε.
Προχθές αποκαλύφθηκε ότι τον Μάιο του 2008, όταν ο σημερινός υπ. Οικονομικών των ΗΠΑ Τίμοθι Γκάιτνερ ήταν κυβερνήτης της ομοσπονδιακής τράπεζας της Νέας Υόρκης, είχε εκφράσει στην Τράπεζα της Αγγλίας τις ανησυχίες του και είχε προτείνει μέτρα για πιο διαφανή μηχανισμό καθορισμού του LIBOR. Αυτό συνέβη πέντε μήνες πριν από τον Οκτώβριο του 2008, όταν η Barclays χαμήλωνε το επιτόκιο για να φανεί ότι δεν αντιμετώπιζε πρόβλημα στην κρίση που ξέσπασε μετά την κατάρρευση της τράπεζας Lehman Bros. Εκτοτε, αποκαλύφθηκε ότι υπάλληλοι της Barclays χειραγωγούσαν το επιτόκιο από το 2005.
Στο άρθρο του, ο Σαπίρο σημειώνει ότι για χρόνια αναλυτές και επιστήμονες αναρωτιούνταν τι συνέβαινε με το LIBOR, όταν η διαφορά των επιτοκίων του με αυτά των ΗΠΑ άρχισε να διευρύνεται: από το 2000 έως το 2006, τα επιτόκια LIBOR ήταν περίπου 0,25% υψηλότερα από τα αμερικανικά και ανεβοκατέβαιναν μαζί· το 2007 το σπρεντ υπερδιπλασιάστηκε σε περίπου 0,6%, ενώ το 2008 είχε φθάσει στο 1,3% και τα δύο συστήματα δεν ακολουθούσαν το ένα το άλλο. Δεν έχει φανεί ποιος κέρδιζε και ποιος έχανε, αλλά, σύμφωνα με το Bloomberg, οι αποζημιώσεις που θα προκύψουν από αγωγές εναντίον τραπεζών ήδη εκτιμώνται σε δεκάδες δισ. δολάρια. Αλλά, προσθέτει, «το πλήρες μέγεθος της πιθανής δικαστικής εμπλοκής θα φανεί μόνο όταν βγουν οι λεπτομέρειες των αστικών και ποινικών ερευνών».
Είναι σίγουρο ότι ο τραπεζικός τομέας θα υποστεί σοβαρούς κλυδωνισμούς από τις έρευνες, από πρόστιμα και αποζημιώσεις και από τον αυστηρότερο έλεγχο που θα τους επιβληθεί. Οι επικεφαλής θα χάσουν πολλά προνόμια και ίσως διασπαστούν οι τραπεζικές υπηρεσίες από επενδυτικές και άλλες. Το πιθανότερο είναι ότι το υψηλότερο κόστος του χρήματος θα κυλήσει, όπως πάντα, στους πελάτες. Η περαιτέρω απώλεια εμπιστοσύνης στις τράπεζες θα επιβαρύνει περισσότερο την πολιτική δυσθυμία και το οικονομικό κλίμα στην Ευρώπη, κάνοντας την ανάκαμψη ακόμη πιο δύσκολη. Οπως είδαμε στην Ελλάδα, η απώλεια εμπιστοσύνης σε μια οικονομία και σε ένα πολιτικό σύστημα πυροδοτεί ένα καταστροφικό μείγμα ύφεσης, οργής και μηδενισμού. Είναι προφανές ότι τα οικονομικά μοντέλα και ο χρηματοπιστωτικός τομέας πρέπει να αναθεωρηθούν ριζικά, ώστε να συμπράττουν στην επίτευξη της ευημερίας των λαών που όφειλαν να υπηρετούν.