Η εξέγερση στη Συρία, προϊόν και αυτή της «Αραβικής Ανοιξης» (για την οποία πολλοί θεωρούν ότι έχει ήδη μετατραπεί σε «Χειμώνα», ισλαμικό ή μη) αρχικά προκάλεσε αισθήματα έντονης αμηχανίας σε όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές, τόσο χώρες της περιοχής όσο και εξωγενείς παράγοντες. Κι αυτό γιατί το καθεστώς Ασαντ ήταν μεν ελάχιστα δημοφιλές στην περιοχή, αλλά ήταν λίαν προβλέψιμο και άρα προτιμότερο (ακόμα και για το Ισραήλ) από μια εξαιρετικά ασαφή εναλλακτική λύση (καθώς στη Συρία δεν υπήρχε οργανωμένη αντιπολίτευση).
Ετσι, Ε.Ε. και ΗΠΑ ήταν αρχικά διατεθειμένες να ανεχθούν πολλές από τις ενέργειες του καθεστώτος Ασαντ, αρκεί να έκανε κάποιες, συμβολικές έστω, παραχωρήσεις προς την αντιπολίτευση. Λόγω ανικανότητας ή απροθυμίας του στενού περιβάλλοντος Ασαντ (υπερεκτιμώντας, ενδεχομένως, τη στήριξη της Ρωσίας και του Ιράν), η εσωτερική σύγκρουση κλιμακώθηκε και έχει πλέον τα χαρακτηριστικά εμφυλίου πολέμου.
Πλέον η παραμονή Ασαντ φαντάζει ως εξαιρετικά απίθανη και αναζητείται ένα σενάριο διαδοχής με τους λιγότερους δυνατούς κραδασμούς.
Τόσο το Σχέδιο Ανάν, όσο και οι ανεπίσημες προσφορές ασύλου στην οικογένεια Ασαντ, έχουν αυτό ακριβώς το στόχο. Βεβαίως, οι αυτόνομες πολιτικές διαφόρων άλλων κρατών έχουν δυσχεράνει τη διαχείριση μιας κρίσης με αυξανόμενο ανθρώπινο κόστος: το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία παρέχουν χρήματα και οπλισμό στην αντιπολίτευση, η Ρωσία παρείχε οπλισμό και πολιτική στήριξη στο καθεστώς Ασαντ, ενώ το Ιράν, κεντρικός σύμμαχος της Συρίας στη Μέση Ανατολή, έχει στείλει στρατιωτικές μονάδες που συμμετέχουν ενεργά στις συγκρούσεις (σε περίπτωση αλλαγής καθεστώτος, το Ιράν θα είναι πιθανότατα ο μεγάλος χαμένος). Ο Λίβανος ανησυχεί για το ενδεχόμενο εξάπλωσης της συριακής κρίσης, ενώ φαίνεται ότι δραστηριοποιούνται στη Συρία και διάφορες εξτρεμιστικές ισλαμικές οργανώσεις. Η δε Τουρκία, που είχε παλαιότερα καλλιεργήσει στενές σχέσεις με τον Ασαντ, προβληματίζεται έντονα για τις εξελίξεις και παρέχει στήριξη στην αντιπολίτευση.
Η Ε.Ε. έχει επιβάλει κυρώσεις, αλλά δεν φαίνεται να έχει διάθεση στρατιωτικής επέμβασης μέσω του ΝΑΤΟ, κάτι που φαίνεται να ισχύει και για τις ΗΠΑ. Αν βεβαίως ο Αραβικός Σύνδεσμος και η Τουρκία αναλάμβαναν στρατιωτική δράση, τότε ίσως και η Δύση να στήριζε την προσπάθεια, αλλά πρόκειται για σενάριο χαμηλής πιθανότητας.
Αναζητείται λοιπόν μια λύση που θα είναι αποδεκτή και από τη Ρωσία (άρα σε αντίθεση με ό,τι έγινε στη Λιβύη, θα λαμβάνει υπόψη τα ρωσικά συμφέροντα στη μετά-Ασαντ εποχή), δεν θα είναι έντονα ισλαμική και θα καθησυχάζει τους φόβους των μειονοτήτων στη Συρία (χριστιανοί, αλεβίτες, Κούρδοι, σουνίτες πιστοί στο καθεστώς).
Τι σημαίνουν όλα αυτά για τη χώρα μας; Ο ελληνικός ρόλος ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτος (και όχι μόνο λόγω της κρίσης). Αν -ή μάλλον όταν- υπάρξει αλλαγή καθεστώτος στη Συρία, τότε είναι πολύ πιθανό ότι θα ξεκινήσουν και πάλι οι ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Ισραήλ και Συρίας. Η χώρα μας θα ήταν ένας αποδεκτός διαμεσολαβητής και θα μπορούσε να φιλοξενήσει αυτές τις συνομιλίες.
Οι εξελίξεις στη Συρία, σε συνδυασμό με άλλα γεγονότα, αναμένεται να οδηγήσουν σε μια αναθεώρηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Αν και το ειδικό βάρος της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή θα παραμείνει σημαντικό, η έντονη ρευστότητα και το ενδεχόμενο σημαντικών περιφερειακών εξελίξεων δεν θα την αφήσουν ανεπηρέαστη.
Εξάλλου, αρκετοί έγκυροι αναλυτές εκφράζουν την εκτίμηση ότι σύντομα θα παρατηρηθεί μια επιβράδυνση της τουρκικής οικονομίας, ενώ η κατάσταση της υγείας του Τούρκου πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν, αλλά και η επιθυμία του να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας με ενισχυμένο ρόλο, ενδέχεται να οδηγήσουν σε αλλαγές στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό. Είναι ίσως νωρίς για να αποπειραθούμε να δώσουμε μια απάντηση στο πάγιο ερώτημα: όταν η Τουρκία αντιμετωπίζει προβλήματα στα ανατολικά της σύνορα, δίδει λιγότερη σημασία στο Αιγαίο ή αυξάνει την πίεση επιδιώκοντας να εξισορροπήσει τυχόν απώλειες σε άλλες περιοχές;
* Ο κ. Θάνος Π. Ντόκος, είναι γενικός διευθυντής ΕΛΙΑΜΕΠ.