Τα τελευταία χρόνια όλα τρέχουν πιο γρήγορα, σαν να έσπασε ένα φράγμα και ελευθερώθηκαν δυνάμεις που παρασύρουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Την ελληνική κρίση τη ζούμε και κάθε μέρα ανακαλύπτουμε νέες, ακόμη πιο δύσκολες πτυχές της. Η Ευρωπαϊκή Ενωση κλυδωνίζεται από τις κρίσεις χρέους και από την πολιτική ένταση που αυτές προκαλούν· στις αραβικές χώρες εξελίσσονται επαναστάσεις με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Παντού και σε κάθε επίπεδο βλέπουμε ταραχή. Παντού το ζητούμενο είναι η σταθερότητα, για να ξεκινήσει η ανοικοδόμηση κατεστραμμένων οικονομιών, για να βρουν οι κοινωνίες νέες ισορροπίες.
Η ειρωνεία είναι ότι η αυξανόμενη ταραχή είναι αποτέλεσμα μακρόχρονης στασιμότητας. Η Ελλάδα, η Ε.Ε. και η ευρύτερη περιοχή πληρώνουν το κόστος του τέλματος στο οποίο βρίσκονταν. Η πιο δραματική έκφανση της δυναμικής αυτής είναι η κατάρρευση των κοσμικών αραβικών δικτατοριών και η ραγδαία άνοδος των πρώην καταπιεσμένων ισλαμιστών. Οι χώρες αυτές δεν είχαν καμία δημοκρατική παράδοση και δεν επέτρεψαν κανέναν γόνιμο διάλογο, ο οποίος θα εκτόνωνε εντάσεις και ίσως οδηγούσε σε κάποια σύνθεση και συμβίωση. Τώρα, οι μόνοι που έχουν την οργάνωση και το σθένος να νικήσουν και να εδραιωθούν είναι οι ισλαμιστές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ελευθερίες των πολιτών και τη συμπεριφορά των χωρών αυτών. Η μακρόχρονη επιβολή της στασιμότητας έφερε την έκρηξη.
Στην Ελλάδα, αυτό που μας έφερε στο αδιέξοδο ήταν η μακάρια ψευδαίσθηση της κοινωνίας μας ότι είχαμε βρει τη μηχανή που τυπώνει χρήμα και ότι δεν είχαμε ανάγκη να ανταγωνιζόμαστε κανέναν για να έχουμε όσα θέλαμε. Η ίδια στασιμότητα εξέθρεψε ένα πολιτικό σύστημα που δεν γνωρίζει πώς να καθοδηγεί τον λαό ώστε να δέχεται να κάνει θυσίες σήμερα για αυριανό όφελος. Οι ίδιοι οι πολιτικοί δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους για τη σωτηρία της χώρας: μάθανε στα εύκολα και δεν ξέρουν τι να κάνουν στα δύσκολα. Περιμένουν λύσεις ουρανοκατέβατες και ανώδυνες. Ουσιαστικά, παραμένουν στάσιμοι…
Οι ηγέτες της Ε.Ε. έκαναν παρόμοιο σφάλμα: δημιούργησαν το ενιαίο νόμισμα και μετά δεν έκαναν αρκετά να το στηρίξουν με ουσιαστικά βήματα προς την οικονομική και πολιτική ένωση. Αφού είδαν ότι το ευρώ λειτουργούσε, απέφευγαν τις συγκρούσεις και τα παζάρια που συνεπάγεται η περαιτέρω ένωση της Ευρώπης. Οταν παρουσιάστηκαν τα πρώτα σημάδια της ελληνικής κρίσης, οι υπεύθυνοι της Ε.Ε. πάλι απέφευγαν τα δυσάρεστα, προτιμώντας να πιστεύουν στις υποσχέσεις των Ελλήνων αντί να παίρνουν άμεσα μέτρα για την αποφυγή της κρίσης. Οταν ήταν πλέον αργά να την προλάβουν, πάλι προτίμησαν να ελπίζουν για ένα θετικό αποτέλεσμα, να θέλουν να τιμωρήσουν τους Ελληνες και να μην πάρουν τα αποφασιστικά αλλά επώδυνα μέτρα που θα θωράκιζαν την Ευρωζώνη.
Η κρίση βρήκε και τους ηγέτες της συλλογικής Ευρώπης ανέτοιμους. Αφησαν τις οικονομίες των πιο χρεωμένων χωρών-μελών ευάλωτες στις αγορές, και άνοιξαν την πόρτα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σαν το πρόβλημα να αφορούσε μόνο την Ελλάδα. Η ισχυρή Ευρώπη, με άλλα λόγια, μετουσιώνεται στον πιο αδύναμο της κρίκο και αφήνει εξωτερικούς παράγοντες να της επιβάλουν λύσεις – λύσεις που αποτυγχάνουν. Η πολιτική αυτή δεν συμφέρει την Ευρώπη, αλλά φαίνεται να συμφέρει τη Γερμανία. Σύμφωνα με ανάλυση της Citibank, στην οποία αναφέρθηκε το πρακτορείο Bloomberg την Τρίτη, με το σημερινό ευρώ η Γερμανία έχει ένα νόμισμα το οποίο είναι 20% πιο αδύναμο απ’ ό,τι θα ήταν το μάρκο. Αυτό μεταφράζεται σε αύξηση του εμπορικού πλεονάσματος κατά 4% του ΑΕΠ, ήτοι 100 δισ. ευρώ τον χρόνο, την ώρα που η Γερμανία φέτος προσφέρει 8,7 δισ. ευρώ στο ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης.
Οσο οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι και οι μηχανισμοί της Ε.Ε. δεν κινούνται να εξισορροπήσουν τις ανισότητες μεταξύ των χωρών-μελών, ο μεγαλύτερος κίνδυνος θα είναι η αντίδραση που θα προκληθεί και όχι το κόστος της εξισορρόπησης και της θωράκισης της ενιαίας οικονομίας. Οσο καθυστερεί η λύση, τόσο αυξάνεται το τελικό κόστος. Οσο αυξάνεται η ταραχή εντός Ελλάδος, εντός Ευρώπης και εντός της ευρύτερης περιοχής, το μόνο που μπορεί να προσφέρει σταθερότητα στην Ε.Ε. είναι η αδιαμφισβήτητη πρόθεση να προστατεύσουν όλοι το ευρώ και να συμφωνήσουν άμεσα στις παραμέτρους της ενιαίας οικονομίας. Αυτό ίσως φέρει συγκρούσεις στο πολιτικό πεδίο, αλλά η στασιμότητα είναι βέβαιο ότι οδηγεί στην κατάρρευση – οικονομική και κοινωνική.