Εσκί Σεχίρ, 21 Ιουλίου 2012. Το σημείωμά μας την περασμένη Τρίτη (17 Ιουλίου), γράφτηκε από το Αφιόν Καραχισάρ της Τουρκίας. Το σημερινό γράφεται σε μια άλλη, επίσης οικεία για την ελληνική ιστορική μνήμη, τουρκική πόλη, το Εσκί Σεχίρ.
Ενα οδοιπορικό στην Τουρκία, και ειδικά στις συγκεκριμένες πόλεις, σε αυτούς τους τόπους, θέλοντας και μη σε φέρνει κάθε τόσο αντιμέτωπο με τα φαντάσματα της φυλής σου. Με τις παθογένειες του έθνους. Ειδικά όταν βλέπεις μια ξένη χώρα και έναν ξένο λαό, με τον οποίο σε δένουν τόσα πολλά, καλά και κακά, να παρουσιάζει εσχάτως μια δυναμική αλματώδους κίνησης προς τα μπρος. Οχι φυσικά ότι και η Τουρκία δεν έχει τα δικά της βαρίδια, τις απίστευτες αντιθέσεις και κραυγαλέες αντιφάσεις, κοινωνικές και πολιτισμικές. Ωστόσο, τούτη την περίοδο τουλάχιστον, αυτή η ροπή προς το μέλλον, αυτή η δυναμική για την οποία έγινε λόγος προηγουμένως φαίνεται να κυριαρχεί στη γείτονα χώρα. Τα οπισθοδρομικά στοιχεία που εκπροσωπούν μια κακώς εννοούμενη παράδοση, τη θρησκοληψία και τον άκρατο εθνικισμό, συντηρητισμό, τα οποία δεν είναι διόλου αμελητέα φυσικά, σαν να έχουν συνταχθεί σε αυτή τη συλλογική προσπάθεια ή έστω συμβιβαστεί, προς το παρόν τουλάχιστον, ώστε η χώρα να πάει μπροστά, κατά το κοινώς λεγόμενο.
Το οξύμωρο είναι ότι, εν πολλοίς, ο άνθρωπος που οδηγεί την Τουρκία σε μια ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, ή και ίσως προς νέους ορίζοντες αντίληψης των πραγμάτων, είναι ο Ρεζίπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος όμως λοξοκοιτάζει επικίνδυνα προς την παράδοση του Ισλάμ, φαίνεται να νοσταλγεί τη δόξα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά την ίδια στιγμή δείχνει να έχει καταφέρει, προς το παρόν τουλάχιστον, να εναρμονίζει την παράδοση με το σήμερα.
Δεν γνωρίζουμε πόσο στέρεο και ποια συνέχεια ή βάθος θα έχει το εγχείρημα, αλλά αν δεν ανακοπεί ή δεν κατακρημνιστεί από την εσωστρέφεια νεο-αυτοκρατορικών ονειρώξεων ίσως να μιλάμε σε λίγα χρόνια για ένα θαύμα. Μονάχα το Εσκί Σεχίρ ή την Προύσα να πάρει κάποιος σαν παραδείγματα ανάπτυξης και ποιότητας ζωής αρκεί για να δει πως, αν μη τι άλλο, η Τουρκία προσπαθεί, είναι σοβαρή σε αυτή της την προσπάθεια – και χωρίς την τεράστια άνεση που θα της έδιναν τα οικονομικά πακέτα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα οποία είχαμε εμείς αλλά, σε μεγάλο βαθμό, μετατρέψαμε σε αέρα φρέσκο. Παραπάνω έγινε λόγος για τα φαντάσματα της φυλής, τα οποία ξανασυναντά ένας Ελληνας που ταξιδεύει στην Τουρκία του 2012, ενενήντα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το τέλος της οποίας απέκτησε έναν τόσο ισχυρό συμβολισμό μέσα από την πυρπόληση και τη σφαγή των αμάχων Ελλήνων και Αρμενίων της Σμύρνης. Μια πονεμένη ιστορία χαμένων ευκαιριών. Διότι μπορεί και σήμερα ακόμα η επίσημη Τουρκία, όπως διαπιστώσαμε σε μουσεία, να επιμένει με άγονο πείσμα ότι «οι Ελληνες έκαψαν την όμορφη Ιζμίρ», ωστόσο αυτή η ελληνική, εθνική καταστροφή ήταν πρωτίστως αποτέλεσμα δικών μας τραγικών σφαλμάτων, παράλογων αποφάσεων, εξωφρενικών παραλείψεων και, όπως πάντα, κομματικής ανοησίας.
Περιδιαβαίνοντας τα πεδία των μαχών στο Ντουμλού-Μπουνάρ (Ντουμλουπινάρ, στα τουρκικά), παρατηρώντας τον Σαγγάριο να κυλάει γαλήνια, περπατώντας έξω από το Ινονού, εκεί όπου τον Ιανουάριο και τον Μάρτιο του 1921 ο ελληνικός στρατός δοκίμασε τις πρώτες οδυνηρές ήττες, θυμάται κανείς με πόνο πόσο εύκολα και πόσο συχνά η Ελλάδα φλερτάρει με την αυτοκαταστροφή.
Η τουρκική αντεπίθεση που σκόρπισε την ελληνική στρατιά τον Αύγουστο του 1922 ονομάζεται στην Τουρκία «Η Μεγάλη Επίθεση». Είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται επειγόντως να κάνει το 2012 η Ελλάδα – όχι εναντίον κάποιου εξωτερικού εχθρού, αλλά εναντίον του κακού εαυτού της.