Επανήλθε το γνωστό ερώτημα: «Θα μείνουμε στην Ευρωζώνη;». Η δημοσίευση μιας περιοδικής μελέτης του τραπεζικού ομίλου Citigroup έθρεψε τη συζήτηση. Βεβαίως, η ομάδα του εξαιρετικού αναλυτή οικονομολόγου Ουίλεμ Χέντρικ ήταν μεταξύ των πρώτων που πίστευψαν ότι η Ελλάδα δεν θα αντέξει τη θεραπεία λιτότητας και προσαρμογής. Οπως είχε εξηγήσει, το πρόγραμμα διάσωσης της ελληνικής οικονομίας θα αποτύχει για δύο λόγους. Ο ένας είναι ότι οι Ελληνες δεν θα αποδεχτούν την ανταλλαγή μεταξύ σημερινών ζημιών και μελλοντικού οφέλους, δηλαδή μεταξύ βαθύτατης λιτότητας με αντάλλαγμα τη διατήρηση ενός ισχυρού νομίσματος. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι τα μεγάλα κράτη της Ευρωζώνης, κυρίως η Γερμανία και όσοι την ακολουθούν, δεν θα δεχτούν να διακινδυνεύσουν όσα χρειάζονται για τη διάσωση όλων των ζημιών που κρύβει η δημοσιονομική κατάσταση της Ευρωζώνης.
Σε κάθε περίπτωση, θα ήταν σωστό να προσέχουμε καλύτερα την ακριβή διατύπωση. Πράγματι, στο σημείωμα που συνόδευε την έρευνα, υπογραμμίζεται ότι το πέρασμα της Ελλάδας εκτός Ευρωζώνης στην 1η Ιανουαρίου 2013 δεν αποτελεί πρόβλεψη των εμπειρογνωμόνων της Citi, αλλά «μια αυθαίρετη επιλογή ημερομηνίας για τις ανάγκες της ανάλυσης». Οπως και να έχει, όμως, η πιθανότητα ενός Grexit (ελληνικής εξόδου…) είναι πλέον στο 90% και μπορεί να συμβεί στους προσεχείς 12–18 μήνες. Η προηγούμενη πρόβλεψη των ιδίων ήταν ότι υπήρχε πιθανότητα 50–75% να εγκαταλείψει η Ελλάδα το ευρώ. Για να κατανοήσουμε καλύτερα το πλαίσιο της συγκεκριμένης ανάλυσης, προσθέστε ότι στο ίδιο αυτό σενάριο υποθέτουν πως Ισπανία και Ιταλία θα υιοθετήσουν κάποιο μνημόνιο και θα δεχτούν την παρακολούθηση της δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής από την τρόικα, και ακόμη ότι το δημόσιο χρέος Πορτογαλίας, Ιρλανδίας και ίσως Ιταλίας, Ισπανίας και Κύπρου θα υποστεί «κούρεμα». Ολα αυτά στα αμέσως επόμενα χρόνια.
Ποιος είναι ο λόγος αυτής της απαισιόδοξης πρόβλεψης; Νωρίτερα φέτος –εξηγούν οι αναλυτές– πριν από τις εκλογές, τα μέλη της τρόικας περίμεναν υπομονετικά την εκλογή μιας κυβέρνησης ικανής και με θέληση να ξαναβάλει το πρόγραμμα στις ράγες. Φαίνεται τώρα, μετά τις εκλογές, ότι «συνεχίζει να υπάρχει μια αγεφύρωτη διαφορά μεταξύ των διαρθρωτικών αλλαγών και των δημοσιονομικών περιστολών για τις οποίες επιμένουν οι πιστωτές και εκείνων που είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν στην Ελλάδα», συμπεραίνουν οι αναλυτές.
Επιπλέον, καθώς οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις από το βάρος για τη διάσωση Ισπανίας και Ιταλίας θα μεγαλώνει, οι υπεύθυνοι στα κράτη–πιστωτές «εμφανίζονται λιγότερο διατεθειμένοι να περιμένουν την Ελλάδα και επιθυμούν να διαβεβαιώσουν τους δικούς τους εκλογείς ότι κράτη που επανειλημμένως δεν εφαρμόζουν το πρόγραμμα, δεν πρόκειται να συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται».
Τι θα συνοδεύσει μια Grexit, δηλαδή την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα; Το θετικό αναμενόμενο κάθε υποτίμησης είναι η μείωση του εξωτερικού ελλείμματος. Οι αναλυτές της Citi υπολογίζουν ότι το έλλειμμα αυτό θα μειωθεί το 2013 στο μισό (3,4% του ΑΕΠ) από το επίπεδο του 2012 και μετά θα αποφέρει ένα σταδιακά μεγαλύτερο πλεόνασμα. Με άλλα λόγια, θα ζήσουμε με όσα έσοδα φέρνουν οι εξαγωγές μας και τα εισαγόμενα θα εξαφανιστούν από την αγορά, αφού άλλωστε οι τιμές τους θα τα έχουν καταστήσει απλησίαστα.
Στην πλευρά του δημοσιονομικού προβλήματος δεν θα υπάρξει καμία χαλάρωση. Το έλλειμμα θα μειωθεί ταχύτερα και από τις προβλέψεις του Μνημονίου και συγκεκριμένα στα τρία επόμενα χρόνια θα υποχωρήσει στο 5,2% του ΑΕΠ, 2,2% και 0,6%. Αφού το κράτος δεν θα μπορεί να συγκεντρώνει σπουδαία έσοδα –και σε κάθε περίπτωση πολύ λιγότερα από τα σημερινά–, τα έξοδα του κράτους θα περιοριστούν στα απολύτως απαραίτητα. Στο σενάριο της Citi, όπως και σε κάθε σενάριο εξόδου από το ευρώ, το δημόσιο χρέος πολλαπλασιάζεται. Το 2013 θα αναλογεί στο 437%, προφανώς λόγω της υποτίμησης. Ακολούθως, θα μειωθεί δραστικά, εφόσον γίνει μια γενναιόδωρη αναδιάρθρωσή του.
Αυτό όμως που ενδιαφέρει είναι αν η έξοδος από το ευρώ θα φέρει ανάκαμψη. Αυτό δεν θα συμβεί αμέσως. Το 2013, η ύφεση θα είναι 10% και μικρότερη το 2014. Μετά το 2015, το ΑΕΠ θα αρχίσει να αυξάνεται, όπως όμως προβλέπει και το σημερινό σχέδιο. Επιστρέφει όμως ο πληθωρισμός με 15,1% το 2013, 19% το 2014 και πάνω από 6% στα επόμενα χρόνια.
Με άλλα λόγια, έξοδος από το ευρώ σημαίνει αλλαγή πολιτικής: από τον αποπληθωρισμό, στον πληθωρισμό. Αρκετά φτωχότεροι και πολύ απομονωμένοι, επίσης. Σε κάθε περίπτωση, είναι απολύτως αληθινή η επιλογή και θα πρέπει να την κάνουμε ώς τα τέλη του έτους. Είτε θα ολοκληρώσουμε την προσαρμογή μέσα στην Ευρωζώνη είτε θα επιχειρήσουμε μια εξίσου αυστηρή προσαρμογή, στηριγμένοι μόνο στις δικές μας δυνάμεις. Η «απειλή» αυτή είναι εντελώς πραγματική.