Είναι πράγματι αξιοπρόσεκτο πώς αυτή η χώρα, που αντιπαρέρχεται τις αλλαγές και δυσπιστεί στις μεταρρυθμίσεις, εμφανίζει τέτοιο σαρωτικό οίστρο αντικαταστάσεων στο θέμα των γενικών γραμματέων των υπουργείων. Οι εκλογές προσδιορίζουν και τη θητεία τους. Κάθε νέα κυβέρνηση, κάθε νέος υπουργός, τοποθετεί τους «δικούς του».
Ας ρίξουμε μια ματιά στον υπόκωφο θόρυβο που εκδηλώθηκε στα υπουργεία, αμέσως μετά τις εκλογές του Ιουνίου, στην παρασκηνιακή διαμάχη, ανάμεσα στους γενικούς γραμματείς της απερχόμενης κυβέρνησης -δεν πρόλαβαν να συμπληρώσουν δυόμισι χρόνια στη θέση τους- και στους νεοεισερχόμενους, εκλεκτούς της τρικομματικής κυβέρνησης, με τη Νέα Δημοκρατία να δίνει τον τόνο.
Στην εύλογη απορία, «μα ανέκαθεν δεν συνέβαινε αυτό, γιατί να μας απασχολήσει τώρα», η απάντηση είναι μία: γιατί, αν το πολιτικό σύστημα δεν αποβάλει τη λογική των διορισμών, αρχίζοντας από τα στελέχη του, καμία εκσυγχρονιστική σπορά δεν θα μπορέσει να καρποφορήσει.
Αξιολογήθηκαν οι, κακήν κακώς, απερχόμενοι και κρίθηκαν ανεπαρκείς ή η διαδικασία αντικατάστασης είναι ένας τρόπος τα (τρία αυτήν τη φορά) κόμματα να μετρήσουν τις δυνάμεις τους και την επιρροή τους; Προφανώς, ορισμένοι από τους προσφάτως διορισθέντες διαθέτουν όλα τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα για να φέρουν επιτυχώς σε πέρας τις υποχρεώσεις τους. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν όμως και ορισμένοι από εκείνους που αντικαθίστανται έχοντας βάλει τις βάσεις για την ανάπτυξη δράσεων ή προγραμμάτων. Θα συνεχίσουν το έργο οι διάδοχοί τους ή όχι;
Το πρακτικό σκέλος αφορά τη δημόσια διοίκηση, το συμβολικό αφορά αντιλήψεις και συμπεριφορές σε βάθος εδραιωμένες και αναπαραγόμενες επί δεκαετίες. Εάν το κράτος, εν ολίγοις, κάνει αντιπολίτευση στον εαυτό του, κανένα επόμενο βήμα δεν θα είναι εφικτό. Σε μια περίοδο που η κοινωνία ματώνει (σε έρευνα που διεξήγαγε και στην Ελλάδα η Διεθνής Συνομοσπονδία Συνδικάτων, ITUC, το 29% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να εξασφαλίσει τα βασικά είδη διαβίωσης – ένας στους τρεις Ελληνες δηλαδή) η πολιτική εξουσία συνεχίζει αμέριμνη τα παιχνίδια της. Κανείς δεν δέχεται να χάσει μέρος της μικροεξουσίας του. Η μάχη για την καρέκλα αφορά όλους τους εμπλεκομένους: υπουργούς, κόμματα, γενικούς γραμματείς.
Οταν, τέλη του 19ου αιώνα, ο Ηλίας Καπετανάκης έγραψε την κωμωδία «Ο γενικός γραμματεύς», επέλεξε να σατιρίσει τα πολιτικά και κοινωνικά ήθη της εποχής μέσα από τον πολιτευτή Λάμπρο Θυμέλη, όπως ονομάζεται ο κεντρικός χαρακτήρας, έναν αγράμματο άνθρωπο της επαρχίας, που επιδιώκει θέση γενικού γραμματέα στην Αθήνα. Μπορεί στόχος του συγγραφέα πριν από 120 χρόνια να ήταν η ξενομανία, η αστυφιλία, ο ξεπεσμός των θεσμών, η αμορφωσιά και η αναξιοκρατία. Σήμερα, η σπουδή του ίδιου θέματος θα έφερνε στην επιφάνεια διαφορετικά χαρακτηριστικά. Αλλά δεν θα έλειπε και η, διαχρονική, συνέχεια: ο ξεπεσμός των θεσμών. Η απαξίωσή τους από τα ίδια πρόσωπα που κόπτονται για την αναβάθμιση και αξιοκρατική εφαρμογή τους.
Οι «γενικοί γραμματείς» αποτελούν, ενδεχομένως, μία ψηφίδα στο κάδρο της δημόσιας διοίκησης και του πολιτικού συστήματος. Η κυβέρνηση και οι υπουργοί της, στις συνθήκες εκτάκτου ανάγκης που βιώνουν, θα περίμενε κανείς να μην έχουν χρόνο και διάθεση να διαπραγματευτούν τους «δικούς τους», αλλά να αντικαταστήσουν μόνο τους αναποτελεσματικούς ή ανίκανους. Ομως, η μέθη της εξουσίας είναι αήττητη. Ακόμη και σε καιρούς που αναμετριόμαστε με μια ιστορική ήττα.