Με πάθος που ξαφνιάζει είναι γραμμένο το άρθρο του Αντριου Φίνκελ «Καταστρέφοντας την Κωνσταντινούπολη» (Destroying Istanbul, New York Times, 20.7) που αναφέρεται στο «Λιμάνι του Θεοδοσίου» στη Θάλασσα του Μαρμαρά, έναν από τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους στον κόσμο. Ο Βρετανός δημοσιογράφος γράφει ότι η καταστροφή που απειλεί την περιοχή του βυζαντινού λιμανιού είναι παρόμοια με εκείνη που προκάλεσαν οι Σταυροφόροι στην Κωνσταντινούπολη το 1204: «Τότε το Βυζάντιο λεηλατήθηκε στο όνομα της θρησκείας, σήμερα η πόλη λεηλατείται στο όνομα της προόδου και του κέρδους». (Αλλες μορφές της σύγχρονης καταστροφής περιγράφονται στο γοητευτικό βιβλίο του Αλέξανδρου Μασσαβέτα «Κωνσταντινούπολη: η πόλη των απόντων».)
Το 2004 οι εκσκαφές για έργα του μετρό στο Γενί Καπί έφεραν στο φως το «Λιμάνι του Θεοδοσίου» που είχε «χαθεί» πριν από 800 χρόνια. Τα ευρήματα κόβουν την ανάσα: 35 σκάφη και εκατοντάδες χρυσά νομίσματα και τεχνουργήματα, όλα άριστα διατηρημένα εξαιτίας της λάσπης που τα είχε καλύψει. Κάτω από τα βυθισμένα πλοία βρέθηκαν υπολείμματα ενός οικισμού και ανθρώπινα οστά ηλικίας 8.000 χρόνων που μαρτυρούν ότι η περιοχή είχε κατοικηθεί πριν ακόμα σχηματιστεί ο πορθμός του Βοσπόρου. «Για τη γενιά μας αυτό είναι ισοδύναμο με την ανακάλυψη των Πυραμίδων», λέει ένας διακεκριμένος Αμερικανός ιστορικός.
Εκτοτε εκατοντάδες αρχαιολόγοι, ειδικοί επιστήμονες και τεχνίτες δίνουν μάχη με τον χρόνο, καθώς οι ανασκαφές καθυστέρησαν και καθυστερούν την ολοκλήρωση της γραμμής του μετρό, ένα έργο ζωτικής σημασίας για μια πόλη 15 εκατ. κατοίκων, όμως πρόσφατα ο Τούρκος πρωθυπουργός είπε «δεν μπορώ να περιμένω, μπάζωσέ το τιμημένο!». Η περιοχή του βυζαντινού λιμανιού θα επιχωματωθεί ώστε να κατασκευαστεί μια τεράστια αλάνα, ένας χώρος συνάθροισης για πολιτικές και άλλες συγκεντρώσεις 800.000 ατόμων. «Είναι σαν να λες ότι θα ευθυγραμμίσεις τον Σηκουάνα ή θα μετατρέψεις το Κολοσσαίο σε γήπεδο ποδοσφαίρου», παρατηρεί ο Φίνκελ.
Υπερβολές και ανέξοδες ευαισθησίες ενός Δυτικού; Είναι αυτονόητο ότι οι αρχαιολόγοι και οι πολεοδόμοι έχουν τον πρώτο λόγο, αν και χρόνια τώρα στην Τουρκία υψώνονται φωνές διαμαρτυρίας για τη βίαιη οικοδομική «αξιοποίηση» της Πόλης και τον αφανισμό μεγάλου μέρους της αρχιτεκτονικής της κληρονομιάς. Την Τρίτη, στην 38η επέτειο του Αττίλα, προβλήθηκε ξανά στην ΕΤ1 το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Τάκη Παπαγιαννίδη «Λεηλατώντας μια ματωμένη χώρα» για τα κατακρεουργημένα ιστορικά μνημεία της κατεχόμενης βόρειας Κύπρου, ενώ τον χειμώνα είχε προβληθεί στη ΝΕΤ το ντοκιμαντέρ «Το χαμένο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης», μια διεθνής συμπαραγωγή. Είναι κρίμα που ξέρουμε τόσα λίγα και για τις δύο αυτές ταινίες, τη στιγμή που ξέρουμε τόσα πολλά για τους ήρωες των τουρκικών σίριαλ, για τον Γιουσούφ και τη Χαβά, τη Σιλά και τον Μουράτ. Οπως υπάρχουν πράγματα που δεν μετριούνται με το χρήμα, έτσι υπάρχουν και εκπομπές που η αξία τους δεν μετριέται με τα νούμερα τηλεθέασης.
Αλλες είναι τώρα οι προτεραιότητές μας. Εμείς βουλιάζουμε ως χώρα… για ένα παλιό βυθισμένο λιμάνι θα νοιαστούμε;