Εγραφα πριν από λίγο καιρό για τον Ρίτσαρντ Ρούσο και την ομιλία του στην έκθεση βιβλίου στη Νέα Υόρκη, όπου διακήρυξε τη δυνατότητα παράκαμψης των κατεστημένων διόδων προβολής του βιβλίου μέσα από την προσωπική επαφή με το κοινό και τα βιβλιοπωλεία. Επανέρχομαι στην προβληματική της συμφιλίωσης της ποιότητας με το κέρδος, μια κατά το δυνατόν ανώδυνη δηλαδή συνένωση της συμβολικής με την εμπορική αξία του βιβλίου, με το παράδειγμα του Αντρέ Σιφρίν. Τον γνωρίσαμε πριν από αρκετά χρόνια από μια πρώτη έκδοση του βιβλίου του «Εκδόσεις χωρίς εκδότες» (εκδ. Πόλις), που σήμερα κυκλοφορεί και πάλι από τις εκδόσεις Αιώρα – όπως και «Οι λέξεις και το χρήμα». Πριν από ενάμιση μήνα βρισκόταν στην Ελλάδα, και σε διάφορες εκδηλώσεις αναφέρθηκε στο πρωτοπόρο εγχείρημά του, τον μη κερδοσκοπικό οίκο New Press, τον οποίο έχει ιδρύσει από το 1992. Ρωσοεβραϊκής καταγωγής, γιος του ιδρυτή του μυθικού εκδοτικού οίκου της Πλειάδας, επί σειρά ετών στέλεχος στον εκδοτικό οίκο Πάνθεον που ο πατέρας του δημιούργησε στην Αμερική μετά την αναγκαστική τους εξορία στις αρχές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Σιφρίν αφήνει ένα μικρό παράθυρο στην ελπίδα για ανάκαμψη του χώρου των Μέσων αλλά και του βιβλίου, μέσα από εναλλακτικές επιλογές.
Ο Σιφρίν λοιπόν δημιούργησε τον εκδοτικό του οίκο με χρήματα πανεπιστημίων που τον στήριξαν και σήμερα είναι εντελώς αυτόνομος, με πωλήσεις έντυπες και ηλεκτρονικές που καλύπτουν πλήρως το κόστος του. Ο κατάλογός του περιλαμβάνει, σύμφωνα με το ιδεώδες του για τον ρόλο του εκδότη ως «φίλτρου», μόνο επιλεγμένα και ποιοτικά βιβλία, Τσόμσκι, Φουκό, Ζιν, Αρεντ μεταξύ άλλων πολλών, τα οποία όμως πουλάνε επίσης αρκετά όπως αποδεικνύεται, απευθύνονται δηλαδή εντέλει σε ένα αρκετά ευρύ κοινό. Απόλυτα ανοιχτός στην πραγματικότητα του Διαδικτύου, που του αποφέρει σημαντικά κέρδη (ο Μάνκελ και μόνο τού έδωσε από τις ηλεκτρονικές πωλήσεις το κεφάλαιο που χρειάστηκε για να στήσει τον οίκο του), δεν διστάζει να προτείνει τη στήριξη του εντύπου από το ηλεκτρονικό δίκτυο, με φορολόγηση εταιρειών όπως η Google λόγου χάρη. Πολύ ρεαλιστής από την άλλη, δεν επιδιώκει τη μετατροπή της ενημέρωσης ή της έκδοσης σε αφιλοκερδές λειτούργημα, αλλά προασπίζεται μια ορθολογική τους αντίληψη: το βιβλίο και η πληροφορία δεν αποτελούν αγαθά από τα οποία πρέπει κανείς να προσδοκά θησαυρούς, παρότι αποτελούν σίγουρα αγαθά που μπορούν να ζήσουν τους συντελεστές τους. Αρκεί αυτοί να είναι λιτοδίαιτοι ή τουλάχιστον ολιγαρκείς, μιας και η πνευματικότητα αντισταθμίζει στην περίπτωση αυτή το «διαφυγόν» κέρδος.
Υπάρχει ζωή λοιπόν και χωρίς το μπεστ-σέλερ, λέει ο Σιφρίν. Με πολλά καλά βιβλία που απευθύνονται σε ένα απαιτητικό κοινό. Με πολλές βιβλιοθήκες που -ιδεωδώς και πάλι- πρέπει να υπάρχουν σε όλες τις χώρες, ώστε το καλό βιβλίο να είναι προσιτό σε όλους. Με τη στήριξη των βιβλιοπωλείων που μπορούν να ανοίξουν νέους δρόμους στον αναγνώστη και οι βιβλιοπώλες τους συνεχίζουν τη μεγάλη παράδοση που έχει τροφοδοτήσει, σε επίπεδο χαρακτήρων, πλούσια το ευρωπαϊκό μυθιστόρημα. Με την αποδοχή ότι το βιβλίο είναι ένα «μαγικό αντικείμενο» και δεν είναι ένα εμπορικό αγαθό σαν όλα τα άλλα: προϋποθέτει ένα είδος δέσμευσης την οποία αναλαμβάνει όποιος ασχολείται μαζί του με ορίζοντα το μέλλον. Η επιτυχία του μας δείχνει έναν δρόμο για την αναδιαμόρφωση του εκδοτικού τοπίου μας που κλυδωνίζεται, σε άλλες βάσεις, ενδεχομένως πιο στέρεες τελικά.