Υπάρχει μια διαφορά μεταξύ του «όλοι μαζί τα φάγαμε» και του «όλοι μαζί τα κλέψαμε». Αυτή η διαφορά θολώνει αρκετά τον δημόσιο διάλογο που ξεκίνησε με το ερώτημα «πώς φτάσαμε ώς εδώ;». Σύμφωνοι: δεν μετείχαν όλοι οι Ελληνες στο «πάρτι» των προμηθειών, αλλά όλοι επωφεληθήκαμε με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο από τη φούσκα της α λα ελληνικά ανάπτυξης που φέρει τον διακριτικό τίτλο «Ρίχτε λεφτά στην αγορά».
Φυσικά και δεν έκλεψαν τον κρατικό προϋπολογισμό όλοι εκείνοι οι εργαζόμενοι που τις περασμένες δεκαετίες έπαιρναν εφάπαξ μεγαλύτερα από τις εισφορές που είχαν καταβάλει. Ομως, η επιβάρυνση του προϋπολογισμού για την κάλυψη της διαφοράς, παρά το γεγονός ότι ήταν νομότυπη, δεν παύει να είναι υπαρκτή. Εγινε δημόσιο χρέος που τώρα καλούμαστε να αποπληρώσουμε.
Φυσικά και δεν έκλεψαν όσοι είχαν καφετέριες και γκαρσονιέρες στις πόλεις της περιφέρειας όπου φυτεύτηκαν τμήματα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Αν και νομότυπα νοίκιαζαν τα σπίτια τους σε αλμυρές τιμές ή πουλούσαν τον εσπρέσο σε τιμές… Λονδίνου, το κόστος αυτής της «αναπτυξιακής» πολιτικής είναι υπαρκτό· και στην παιδεία και στον κρατικό προϋπολογισμό. Κι αυτό το κόστος έγινε δημόσιο χρέος που τώρα καλούμαστε να αποπληρώσουμε.
Μπορεί να ήταν λίγοι οι λίγοι εργολάβοι και τοπικοί άρχοντες που έκλεψαν στα μπετά, χτίζοντας αχρείαστες υποδομές σε ολόκληρη την επικράτεια. Ομως η βραχυχρόνια και πλασματική ευημερία διαχύθηκε και στις τοπικές οικονομίες. Τα δημαρχεία που χτίστηκαν στο πουθενά, οι κτιριακές εγκαταστάσεις πολυποίκιλων οργανισμών, που σήμερα ρημάζουν, έριξαν λεφτά στην αγορά, που κινήθηκε για λίγο, και μετά αυτά τα δανεικά του κράτους έγιναν εισαγωγές για κατανάλωση.
Ακόμη κι αν εξαιρέσουμε την εκτεταμένη φοροδιαφυγή στην οποία μετείχαμε όλοι, η φούσκα της ελληνικής οικονομίας μοίρασε άνισα μεν αλλά καθολικά τα πλασματικά οφέλη της. Μπορεί λίγοι να έκλεψαν πολλά, αλλά οι πολλοί επωφελήθηκαν έστω λίγο από τη διάχυτη σπατάλη. Επωφελήθηκαν οι αγρότες από τις επιδοτήσεις χωρίς παραγωγή, οι μικρομαγαζάτορες πουλώντας ακριβά τα προϊόντα τους, οι μικροϊδιοκτήτες καταστημάτων που πληρώνονταν τον «αέρα» από τη φούσκα που είχαν φτιάξει τα δανεικά.
Το θέμα δεν είναι το παιχνίδι των ευθυνών που τώρα παίζει η ελληνική κοινωνία. Είναι η αυτογνωσία που θα μας επιτρέψει να πάμε παρακάτω. Να αλλάξουμε το σύστημα που δημιουργούσε εισοδήματα από το τίποτα και μεγάλο πλούτο στους λίγους. Μπορούμε να το κάνουμε;