Μία από τις πιο χρήσιμες συμβουλές που άκουσα, όταν έγινε αισθητή η σοβαρότητα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, κάπου εκεί στα τέλη του 2009 και ιδίως στις αρχές του 2010, ύστερα από εκείνη την αλησμόνητη εμφάνιση του Γιώργου Παπανδρέου στο Καστελλόριζο, ήταν από ένα ζευγάρι γνωστών μου από την Αργεντινή.
Τι μου είπαν; «Πρέπει να μάθετε να αντιμετωπίζετε τη ζωή σε μικρότερους κύκλους από αυτούς που είχατε συνηθίσει ώς τώρα», ήταν τα λόγια τους, προσθέτοντας: «Οι αλλαγές θα είναι τόσο απότομες, ώστε δεν θα χωρά κανένας μακροχρόνιος προγραμματισμός στην καθημερινότητά σας. Εμείς διδαχθήκαμε να ζούμε το τώρα». Αυτά μου έλεγαν οι γνωστοί μου από την Αργεντινή. Χρειάστηκε να περάσουν τρία χρόνια για να αισθανθώ τι εννοούσαν.
Η δική μου γενιά -των σαραντάρηδων- έχει μεγαλώσει με μια αίσθηση ασφάλειας και απρόσκοπτης προόδου. Τελειώσαμε το λύκειο, εισαχθήκαμε σε ελληνικό ή σε ξένο πανεπιστήμιο, επιλέξαμε επάγγελμα.
Οι περισσότεροι εξ ημών γυρίσαμε την πλάτη στο Δημόσιο. Μπήκαμε με ορμή στον ιδιωτικό τομέα, στελεχώσαμε επιχειρήσεις, με τη βεβαιότητα ότι θα μείνουμε για χρόνια στην ίδια εταιρεία.
Υπακούσαμε στις επιταγές του lifestyle, γίναμε καταναλωτές, κοσμοπολίτες, εραστές της νέας τεχνολογίας. Πήραμε καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια με την πεποίθηση ότι ο μισθός θα αυξάνεται.
Ολα ήρθαν φυσιολογικά, μαζί με την αισιοδοξία ότι η Ελλάδα προχωράει και εκσυγχρονίζεται.
Και τώρα; Η πλήρης ανατροπή. Η εργασία, ο τόπος διαμονής, η κοινωνική τάξη, ο τρόπος ζωής, οι πυλώνες της καθημερινότητας και της ταυτότητας δεν είναι δεδομένοι.
Ουδείς γνωρίζει αν θα μπορέσει να κρατήσει τη δουλειά του και ποια θα είναι τα εισοδήματά του. Αλλοι εγκατέλειψαν τη χώρα προς άγραν καλύτερης τύχης στο εξωτερικό. Ορισμένοι επέλεξαν να ζήσουν στην επαρχία και να αλλάξουν επαγγελματικό προσανατολισμό.
Οι κύκλοι της ζωής μίκρυναν διότι εξαφανίστηκε κάθε πλαίσιο σταθερότητας. Ξαφνικά οι υπολογισμοί για το μέλλον προσαρμόζονται στις υποχρεώσεις των επόμενων μηνών. Αυτός είναι ο ορίζοντας.
Επανεκπαιδευόμαστε για να αντέξουμε, κολυμπώντας στα βαθιά, από εκεί που είχαμε μάθει να καθόμαστε στην όχθη.