Αρκετοί ξένοι πολιτικοί, οικονομολόγοι και σχολιαστές έχουν θέσει ζήτημα ενδεχόμενης αποχώρησης της Ελλάδας από την Ευρωζώνη (ίσως και από την Ε.Ε.) ώστε το ζήτημα να αιωρείται πάνω από κάθε συζήτηση για το μέλλον της χώρας μας. Οι συνομιλίες του Αντώνη Σαμαρά με την Αγκελα Μέρκελ, τον Φρανσουά Ολάντ και τον Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ την ερχόμενη εβδομάδα δεν θα αποτελέσουν εξαίρεση, και ας μη γίνει καμία ευθεία αναφορά στη «θυσία» της Ελλάδας. Αξίζει, όμως, να δούμε πώς βλέπει η κάθε πλευρά την έννοια της εξόδου της χώρας μας από την Ευρωζώνη και τις πιθανές επιπτώσεις.
Είναι προφανές ότι, όπως και σε τόσα άλλα ζητήματα, οι Ελληνες και οι «σκληροί» των δανειστών μας, κυρίως κάποιοι Γερμανοί πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες, έχουν μια πολιτισμική διαφορά στο θέμα αυτό. Οι Ελληνες μιλούν για τη θυσία της Ιφιγένειας, μια πράξη που θα επιτρέψει στους εταίρους τους να σαλπάρουν προς τη δική τους σωτηρία, χτίζοντας, όμως, το μέλλον τους πάνω σε μια αδικία. Οι «ξένοι», όμως, φαίνεται να βλέπουν την Ελλάδα όπως το πλήρωμα και οι συνεπιβάτες έβλεπαν τον Ιωνά πριν αποφασίσουν να τον πετάξουν στη θάλασσα για να σωθούν από μια τρομερή φουρτούνα. Εμείς οι Ελληνες έχουμε την τάση να βλέπουμε την τραγική διάσταση των γεγονότων, μέσα σε ένα στατικό πλαίσιο συμπεριφορών. Η έννοια της θυσίας ταυτίζεται με τη θυσία του αθώου προς όφελος των πολλών: το θύμα δεν έχει καμία συμμετοχή ή ευθύνη πέρα από την ύπαρξή του. Οι καλβινιστές εταίροι μας, όμως, αντιμετωπίζουν τη συλλογική προσπάθεια ως αποτέλεσμα της συνεισφοράς του κάθε μέλους: οι ρόλοι δεν είναι προκαθορισμένοι, όπως στον κόσμο της τραγωδίας, αλλά εκτιμώνται βάσει της προσωπικής προσφοράς του καθενός. Στον δικό μας κόσμο, θύμα είναι αυτός που για κάποιο λόγο, πέρα από τις δικές του ευθύνες, καταστρέφεται για να υπηρετήσει τα σκοτεινά συμφέροντα άλλων· για τους «πραγματιστές» εταίρους μας, ο καθένας κρίνεται από την προσφορά του προς το σύνολο.
Ποιο είναι, όμως, το αποτέλεσμα της θυσίας της Ιφιγένειας, του Ιωνά, και τι θα ακολουθήσει ενδεχόμενη αποβολή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και όποιον άλλο ευρωπαϊκό θεσμό; Η θυσία της Ιφιγένειας έγινε σύμβολο της αδικίας και της σκληρότητας των πολλών: έβαψε με αθώο αίμα την εκστρατεία εναντίον της Τροίας, και καταδίκασε τον αρχηγό της σε θάνατο μετά την επιστροφή του. Η περιπέτεια του Ιωνά, ο οποίος σώθηκε όταν ο Θεός έστειλε ένα κήτος να τον καταπιεί και μετά τρεις μέρες να τον εναποθέσει στη στεριά, συμβολίζει την παντοδυναμία του Θεού (των Εβραίων, Χριστιανών και Μουσουλμάνων) και την αδυναμία των ανθρώπων να ξεφύγουν από τη θέλησή Του (όπως επιχείρησε ο Ιωνάς, δραπετεύοντας από μια αποστολή που του είχε ανατεθεί).
Υπάρχουν δύο εκδοχές για το τέλος της Ιφιγένειας – η μία ότι πέθανε πάνω στον βωμό, η άλλη ότι την τελευταία στιγμή μεταφέρθηκε διά θείας παρέμβασης σε έναν ξένο τόπο, την Ταυρίδα, όπου έζησε ανάμεσα σε βαρβάρους. Αυτά, λίγο-πολύ μας περιμένουν αν βρεθούμε εκτός ευρώ. Δυστυχώς για εμάς, η ιστορία του Ιωνά υποδεικνύει ότι ορθώς έπραξαν αυτοί που τον πέταξαν από το καράβι: ξαφνικά ηρέμησε η θάλασσα, σώθηκαν οι άλλοι, και, τελικώς, ο Θεός κράτησε ζωντανό τον απρόθυμο προφήτη του για να υπηρετεί τα σχέδιά Του. Ισως αυτά σκέφτονται όσοι λένε ότι δεν τους τρομάζει η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, πιστεύοντας ότι έτσι θα σταματήσει ξαφνικά η κρίση και όλα θα είναι καλά.
Μύθοι επηρεάζουν τις αντιλήψεις μας, και η απλοποίηση συχνά βοηθάει στο να δούμε με άλλο μάτι πολύπλοκα, σύγχρονα προβλήματα. Αρκεί να βλέπουμε και τις διαφορές με την πραγματικότητα. Σήμερα πρέπει όλοι να λογαριάσουν το κόστος της ενδεχόμενης εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη – και για την Ελλάδα και για τους εταίρους και δανειστές της. Οσο εμείς κλαιγόμαστε ότι είμαστε θύματα – νέες Ιφιγένειες- δεν θα σηκώσουμε το βάρος της ευθύνης να αποφύγουμε τη θυσία μας. Αυτοί που ονειρεύονται να «πετάξουν στη θάλασσα» την Ελλάδα, πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν υπηρετούν καμία θεϊκή βούληση, ότι η κρίση δεν θα τελειώσει, ότι όλος ο κόσμος θα γνωρίζει ότι σε αυτό το καράβι θυσιάζουν ανθρώπους. Θα μαζευτούν πολλά κήτη, όχι για να σώσουν κανέναν παραστρατημένο προφήτη αλλά για να καταβροχθίσουν κι άλλα μέλη του πληρώματος. Μέχρι να χαθούν όλοι.