Ο πατέρας μου συνήθιζε να με προσγειώνει ανώμαλα σε κάθε ευκαιρία. Οταν κάποτε του είπα πόσο θαυμαστή έβρισκα τη φράση του Νιλ Αρμστρονγκ «Ενα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα», όταν πάτησε στη Σελήνη, εισέπραξα το εξής σχόλιο: «Σιγά μην ήταν δικό του. Από τη NASA τον είχαν δασκαλέψει, εφόσον όλα πάνε καλά, να πει αυτή την κουβέντα». Δεν ξέρω αν ο πατέρας μου είχε δίκιο ή αν ήταν ένα ακόμη δείγμα της συνηθισμένης -ενίοτε σοφής- πεζότητας που τον διέκρινε, δεν έμαθα ποτέ αν ο Νιλ Αρμστρονγκ, που μας αποχαιρέτισε προχθές σε ηλικία 82 ετών, εμπνεύστηκε αυτή τη φράση όταν έκανε το πρώτο βήμα πάνω στο φεγγάρι ή απλώς παπαγάλιζε αυτό που του έμαθαν από τη NASA, αλλά τι σημασία έχει; Το ίδιο το γεγονός, ακόμα και αυτή η ενδεχομένως «στημένη» φράση εκφράζουν το ανθρώπινο μεγαλείο μέσα στην απεραντοσύνη ενός σύμπαντος τρομακτικού όσο και φαντασμαγορικού.
Οφείλω να εξομολογηθώ ότι παρά την προσοχή μου στις τόσο σημαντικές επαφές του κυρίου πρωθυπουργού και του επιτελείου του με την κυρία Μέρκελ και τον κύριο Ολάντ, το ενδιαφέρον μου τελικά κέρδισε η είδηση του θανάτου του Νιλ Αρμστρονγκ. Ισως διότι στο πρόσωπό του, στη μορφή του, πίστευα πάντοτε ότι ενσαρκώνεται το ανθρώπινο γένος όταν δοκιμάζει τα μετέωρα βήματά του, με λογισμό και με όνειρο, και εκτός της φυσικής του μήτρας, κάτω από έναν σκοτεινό, παγωμένο, αφιλόξενο ουρανό ανάμεσα σε κρατήρες και νεκρούς βράχους.
Ξέρω ότι για πολλούς η εξερεύνηση του Διαστήματος μπορεί να είναι ένας νέου τύπου συμπαντικός «ιμπεριαλισμός» (ορθό, αν ο άνθρωπος δει όλη αυτή την απίθανη περιπέτεια μονάχα ως μία ακόμα «κατάκτηση»), ότι δεν έχει κανένα νόημα όλη αυτή η σπατάλη πόρων και ανθρώπινης ενέργειας, τη στιγμή που τόσα σοβαρά προβλήματα, τόσα ανθρώπινα βάσανα, παραμένουν άλυτα πάνω στη Γη. Προσωπικά, ποτέ δεν δέχθηκα ότι πρέπει να είναι ή το ένα ή το άλλο. Και όπως γράφει κάπου ο Αμερικανός συγγραφέας Φίλιπ Ροθ, «δεν κάνουμε χωρίς αστέρια».
Ακόμα όμως και ως προσωπικότητα, οφείλουμε να πούμε ότι ο δρόμος που ακολούθησε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στο φεγγάρι, μετά την κοσμοϊστορική εκείνη 20ή Ιουλίου του 1969, είχε κάτι θαυμαστό: χαμηλών τόνων, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ουδέποτε κερδοσκόπησε από αυτό που πέτυχε. Θα πρέπει επίσης να διασκέδαζε με τις διάφορες θεωρίες συνωμοσίας, ότι η αποστολή στη Σελήνη δεν έγινε ποτέ και ότι όλο αυτό ήταν ένα καλοστημένο χολιγουντιανό ντεκόρ ή ότι τόσο εκείνος όσο και ο Μπαζ Ολντριν, ο δεύτερος αστροναύτης της αποστολής Απόλλων 11 που περπάτησε στην επιφάνεια της Σελήνης (ο Κόλινς έπρεπε να μείνει μέσα στη σεληνάκατο), είδαν πράγματα πάνω στον δορυφόρο της Γης που η NASA δεν τους επέτρεψε ποτέ να δημοσιοποιήσουν. Ομολογώ ότι μου αρέσουν αυτές οι φαντασίες, αλλά έχω και αδυναμία στην πραγματικότητα, κάτι που ίσως να είναι και πατρική κληρονομιά. Η μεγαλύτερη «φαντασία» απ’ όλες όμως δεν παύει να είναι αυτά τα λίγα λεπτά της προσελήνωσης, οι τόσο χαρακτηριστικοί, ηχογραφημένοι ήχοι της συνομιλίας ανάμεσα στον «Αετό» και το Χιούστον, με τα παράσιτα και τις παρεμβολές, οι ασπρόμαυρες, θολές εικόνες και οι ανθρώπινες κινήσεις εκεί όπου δεν υπάρχει βαρύτητα παρά μόνον το ειδικό, σπάνιο βάρος του οράματος του ανθρώπου – του κάθε ανθρώπου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η προσελήνωση έχει κυκλοφορήσει σε δίσκο και είναι ένα από τα αγαπημένα άλμπουμ του σύγχρονου Γερμανού συνθέτη Μαξ Ρίχτερ, ο οποίος χρησιμοποίησε αποσπάσματα στην έξοχη μουσική σύγχρονου χορού που έχει γράψει, με τίτλο «Ιnfra».
Σε ένα δοκίμιό του, ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης αποφαίνεται: «Φεγγάρι της Σαπφούς, ναι. Σελήνη του Αρμστρονγκ, όχι», θέλοντας να τονίσει την υπεροχή της ποιητικής θέασης και διάστασης των πραγμάτων εις βάρος της στενά ρεαλιστικής, στεγνά επιστημονικής. Με όλο τον σεβασμό, θα επαναλάβω το: γιατί το ένα να αποκλείει το άλλο; Εστω και για μια στιγμή, ο Νιλ Αρμστρονγκ υπήρξε ποιητής.