ΑΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ
Το χαστουκόδεντρο
εκδ. Τόπος
Ένα γιγάντιο δέντρο με μύρια μικρά και μεγάλα σκαμπίλια που κρέμονται τσαμπιά ολόκληρα και ο καθένας μπορεί να τραβήξει μια αρμαθιά και να αρχίσει να χαστουκίζει όποιον τον αδίκησε, όποιον του έπρηξε το συκώτι, όποιον τον έκλεψε, τον πόνεσε, τον αγνόησε, τον τσαλαπάτησε, όποιον του στέρησε δύο-τρία βασικά πράγματα. Αυτό είναι το κατά Μαραγκόπουλο χαστουκόδεντρο και έτσι περίπου περιγράφεται, αλλά πολύ πιο αναλυτικά, στο νέο του βιβλίο, το οποίο και τιτλοφορεί. Το ονειρεύεται μια γυναίκα που πολύ την αδίκησαν και πολλά της στέρησαν, η Ουαλλή δασκάλα Μπέτι Μπάρτλετ, μια γυναίκα λαϊκή όπως όλοι την περιγράφουν, αλλά με μεγάλο τσαγανό, μια κομμουνίστρια που ερωτεύτηκε στο λιμάνι του Κάρντιφ, μες στον πόλεμο, τον ομοϊδεάτη της Ελληνα ναυτεργάτη Αντώνη Αμπατιέλο και τον περίμενε δεκαεφτά χρόνια να βγει από τη φυλακή. Με διαβήματα και παραστάσεις, με διαμαρτυρίες και δηλώσεις, μετέτρεψε τη θανατική καταδίκη του επικεφαλής συνδικαλιστή της Ομοσπονδίας Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων, η οποία στήριξε καίρια τον αντιφασιστικό αγώνα, σε ισόβια κι επέτυχε κάποια στιγμή στην απελευθέρωσή του.
Η πραγματική ιστορία του Αντώνη Αμπατιέλου και της Μπέτι Μπάρτλετ είχε περάσει στον χώρο του παραμυθιού στον καιρό της ακόμη, ειδικά με το θρυλούμενο χαστούκι της Μπέτι στη βασίλισσα Φρειδερίκη στο Λονδίνο. Την ιστορία τους αφηγείται ο Μαραγκόπουλος στο νέο του έργο, το οποίο χαρακτηρίζει –προσφυώς– μυθιστορία. Η μεσαιωνική μυθιστορία αναμειγνύει το πραγματικό με το φανταστικό και στην ηρωική της εκδοχή είναι μια αφήγηση ερωτική: ένας ιππότης περνά από σαράντα κύματα για να κερδίσει την αγαπημένη του και να ζήσει μαζί της. Ο Μαραγκόπουλος προτείνει μια αντεστραμμένη μυθιστορία: σε ένα κείμενο ανάμεσα στο πραγματικό και στη μυθοπλασία, μια γυναίκα κάνει τα πάντα για να κερδίσει τον άντρα της και να ζήσει μαζί του, ενεργώντας, όπως λέει, κατά τύχη ηρωικά.
Σαφώς πολιτικό, το μυθιστόρημα περιγράφει, με αφηγηματικά τερτίπια που περνούν και στην ίδια τη σελίδα και την εμφάνισή της, μια πολύ δύσκολη ιστορία αγάπης, σε μια πολύ δύσκολη εποχή, σε μια πολύ δύσκολη χώρα, «γοτθική», όπως την ονομάζει η Μπέτι – στα συν του βιβλίου προσμετριέται η διαφορετική εικόνα της Ελλάδας μέσα από τα μάτια της ξένης, όπως και η εικόνα του ελληνικού κομμουνιστικού κόμματος αντίστοιχα και των επιλογών του. Από τη μια, ο αμετακίνητος κομμουνιστής συνδικαλιστής, που δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τη «σοβιετική ελπίδα» του, όπως λέει στο τέλος. Αυτή τον κρατά στα δύσκολα. Από την άλλη, η κομμουνίστρια δασκάλα που δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το αγόρι της. Ο Αντώνης λατρεύει την Μπέτι και την αφήνει να καθοδηγεί τη ζωή του, με εξαίρεση τα κομματικά. Η Μπέτι λατρεύει τον Αντώνη και αυτήν ακριβώς την κομματική του προσήλωση αντέχει λιγότερο. Κι οι δύο λατρεύουν την επανάσταση. Μόνο που για τον έναν τα πάντα είναι απλά και ό,τι λέει είναι. Για την άλλη, τα πάντα είναι πολυσύνθετα και ό,τι λέει μπορεί να είναι, μπορεί και όχι. Και το αγαπημένο της βιβλίο ήταν επί μακρόν «Ο εραστής της Λαίδης Τσάτερλι». Και έμαθε και στον Αντώνη να το διαβάζει, ακόμη και στη φυλακή.
Ο Μαραγκόπουλος, ωστόσο, δεν αφηγείται απλώς έναν μεγάλο, εμποδισμένο έρωτα, ούτε κάνει μόνο άλλο ένα μυθιστόρημα για τα πέτρινα χρόνια. Γράφει με πόνο για το σήμερα, για μια χώρα που συνεχίζει να είναι δύσκολη με νέους τρόπους, για τον «σπάταλο αγώνα και τα βάσανα λιγοστών εξεγερμένων για μια Πολιτεία που δεν θα υπάρξει ποτέ» και τα «βρωμόσκατα» της πραγματικότητας του «μέσου» ανθρώπου, που εύκολα ξεπουλιέται και βολεύεται. Προτείνει ως παραμυθία –;– το χαστουκόδεντρο. Μαζί όμως με το όραμα για έναν καλύτερο κόσμο, τον έρωτα και τη γραφή την ίδια. Το καλύτερο, ίσως, μυθιστόρημα του Μαραγκόπουλου.