ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΟΛΛΑΣ
Το ταξίδι στην Ελλάδα
εκδ. Ικαρος
«Γράφοντας και ξαναγράφοντας το ίδιο»: αυτή είναι η προμετωπίδα στο νέο μυθιστόρημα του Δημήτρη Νόλλα, ευσύνοπτο όπως πάντα και λίγο περισσότερο. Και πράγματι ο Νόλλας ξαναγράφει το ίδιο, δηλαδή το διαφορετικό. Δεν παραδοξολογώ: το ίδιο του Νόλλα είναι η διαφορετικότητα και η ανοχή της, η συναίρεση των αντιθέτων που αντιμάχονται διαρκώς το ένα το άλλο, η υβριδικότητα ενός κόσμου που αναζητεί σε όλα τα επίπεδα την εικόνα του για να τη χαλάσει και να την ξαναφτιάξει πάλι από την αρχή. Αυτό το διαφορετικό, μέσα στο ίδιο, υπάρχει και στο νέο του βιβλίο, όπως υπάρχει και η μόνιμη διερώτησή του για τον τόπο, και μέσα από αυτόν για τον χρόνο, ως Ιστορία, ιστορία και αιωνιότητα, της φύσης έστω με ό,τι κανείς δέχεται ότι αυτή περιλαμβάνει και σημαίνει.
Ετσι, ένας νεαρός αιώνιος φοιτητής στη Γερμανία, μισός Γάλλος μισός Ελληνας, αλλά με τη μάνα του να έχει γίνει πιο ορθόδοξη από τους ορθόδοξους, με τα βοήθεια του φαρμακοποιού που έτριβε και κείμενα μαζί με τα βοτάνια, του Πεντζίκη, επιστρέφει λίγο μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη στη γενέτειρά του Θεσσαλονίκη. Συνοδεύει μια γυναίκα που ξεκινά γι’ αυτόν ως αποσκευή, γίνεται στη συνέχεια πρόσχημα, έπειτα φαντασίωση και καταλήγει από αφανής, όπως την είχαν κηρύξει οι δικοί της, καταπώς φαίνεται αληθινή νεκρή. Βρίσκει μια πόλη γεμάτη πηγάδια εργολάβων που μόνο στο κέντρο της Γης δεν καταλήγουν, ένα από τα οποία και στο σπίτι του τυπογράφου κι ιδιοκτήτη εφημερίδας Γάλλου παππού του, και με πυρήνα της ένα μπορντέλο με εξωτικό όνομα, «Βομβάη», και ποικίλες λειτουργίες: στέκι ομοφυλόφιλων, χαφιέδων, μπάτσων και όλης της καλής κοινωνίας που ανασυγκροτεί τη χώρα, με προθάλαμο εδώδιμα και αποικιακά, παστουρμάδες και σκόρδα.
Ο Αρίστος και κατά τον ίδιον άριστος, όταν έρχεται τουλάχιστον, αντιλαμβάνεται πόσο στενά η ζωή του είναι δεμένη με όλους εκείνους που απεχθάνεται, αφού έτρωγε τα δανεικά του τοκογλύφου Πίζα στον αδελφό του, δεν μπορεί να φύγει χωρίς το διαβατήριο που θα του δώσει ένας μπάτσος ζουμπάς και που επιπλέον τον αναγκάζει -;- να καταδώσει τους πρώην αριστερούς συντρόφους του. Το ταξίδι του στην Ελλάδα είναι έτσι ένα ταξίδι στα τρίσβαθα του εαυτού του, χωρίς να μπορεί ακόμα να δεχτεί ότι τελικά είναι απλός Αρίστος και δεν μπορεί να αποφύγει τον τόπο που πίσω του αφήνει, αφού μαζί του τον δένουν, όπως χαρακτηριστικά λέει κλείνοντας το βιβλίο ο αφηγητής, «τα χρήματα, τα ονόματα, οι λέξεις και τα λόγια». Γιατί ο Αρίστος, πέραν όλων των άλλων, κληρονομιές κι ονόματα και λόγια, αφήνει πίσω και τις δικές του πολύτιμες λέξεις, την ποιητική του συλλογή.
Μορφές βγαλμένες από πίνακες λιγότερο ή περισσότερο γκροτέσκους και μαζί τραγικούς, ζωντανεμένες για μια στιγμή και υποφωτισμένες στη συνέχεια, λόγια κοφτερά σε όλες τις άκρες τους, κλίμα καρναβαλικό που διαρκώς υπενθυμίζει το δικαίωμα του ενδεχόμενου στην αλήθεια, λέξεις ξένες κεντημένες δεξιοτεχνικά πάνω στα λόγια των προσώπων αλλά και του μάστορα αφηγητή, που σαρκάζει κι αυτοσαρκάζεται. Αυτό είναι το πώς ενός κειμένου που τιτλοφορείται «Το ταξίδι στην Ελλάδα», ενώ θα έπρεπε τουλάχιστον να λέγεται «Ενα ταξίδι στην Ελλάδα», που δεν αποτελείται μόνο από Αρίστους και πολύ περισσότερο από Βάιους, Τρύφωνες και Πίζες, ούτε Χρυσάνθες και Βασιλικές. Γιατί στο ταξίδι αυτό, το Κακό σβήνει όλο το Καλό και στην ουσία το ίδιο επιβάλλεται με βία στο άλλο διαφορετικό, επιβάλλει ένα μαύρο αδιαπέραστο, έναν «χοντρικό» ρεαλισμό, υπαρξιακό αλλά κυρίως πολιτικό, που σίγουρα πολλοί, μεταξύ των οποίων και η υποφαινόμενη, ούτε θέλουν ούτε μπορούν να τον αντέξουν. Από την αποδοχή της ανθρώπινης αδυναμίας και ατέλειας ώς την αποδοχή της ανομίας, του βολέματος, του χαφιεδισμού, του αίματος που χύνεται για να ριζώσουν πολιτείες, υπάρχει ένα τεράστιο φάσμα ονείρων και αγώνων, αδιαπραγμάτευτων για την ίδια αυτή ανθρώπινη συνθήκη, που με τον δικό του τρόπο ορίζει ο μεγάλος πεζογράφος που είναι ο Δημήτρης Νόλλας.
