Δεν είναι σπάνια τα οικονομικά αδιέξοδα στην ζωή των πολιτών ή των κρατών. Η σταθερότητα ως έννοια είναι συνθήκη παρά φύσιν. Είναι το αενάως ζητούμενο και η επιβίωση κρίνεται από την ικανότητα των διαρκών προσαρμογών. Εάν αυτά δεν ίσχυαν, εάν τα πάντα εξαρτώντο από την «πληρότητα» ενός προγράμματος και από την απαρέγκλιτη εφαρμογή του, τα κομμουνιστικά καθεστώτα της Ευρώπης δεν θα είχαν ποτέ καταρρεύσει. Διότι ουδέποτε υπήρξε σύστημα τόσο επιστημονικοφανές και πλήρες -εξ ου και αποκομμένο από την πραγματικότητα- που φιλοδοξούσε να διαμορφώσει όχι απλώς νέες συνθήκες παραγωγής και κατανομής του πλούτου, αλλά και «νέο άνθρωπο», όπως τον φαντάσθηκαν οι Διαφωτιστές, περασμένων αιώνων στην πλέον ακραία εκδοχή τους.
Αρκετά όμως με τις γενικεύσεις και τις ιστορικές αναφορές. Περίοδο προσαρμογών διέρχεται ασφαλώς η Ελλάς, εδώ και περισσότερο από μια τριετία. Ως υπόθεση εργασίας και μόνον το πρόγραμμα διασώσεως της χώρας χαρακτηρίζεται ως ορθό αν και ελλιπές ως προς το σκέλος της «αναπτύξεως».
Το όποιο όμως πρόγραμμα προϋποθέτει μηχανισμό εφαρμογής του, την ύπαρξη με άλλα λόγια διοικήσεως, αλλά αυτή είναι έννοια ξένη στην Ελλάδα, εδώ και αρκετές δεκαετίες. Το αποτέλεσμα είναι ότι η κρίση ανέδειξε πως περισσότερο από τις στρεβλώσεις ή τα λάθη του προγράμματος της τρόικας το μείζον πρόβλημα είναι η εξάρθρωση του κράτους, που επετεύχθη λόγω αδυναμίας εάν όχι με τη συνέργεια των διαφόρων κυβερνήσεων.
Επειδή το πολιτικό σύστημα της χώρας είναι αντιπροσωπευτικό, οι ευθύνες της καταστάσεως έχουν αποδοθεί ευθέως και μάλλον αποκλειστικώς στις διάφορες παραγωγικές τάξεις, ωσάν οι πάσης φύσεως πολιτικοί να μας προέκυψαν εκ παρθενογεννήσεως και να απουσίαζαν από τα δρώμενα εδώ και αρκετές δεκαετίες.
Αρχισαν συνεπώς οι εντολοδόχοι του εκσυγχρονισμού την κατασυκοφάντηση των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Πρώτοι οι υπάλληλοι του Δημοσίου και επικροτούσαν τις κατηγορίες οι υπόλοιποι πολίτες. Ακολούθησαν οι ιδιοκτήτες των ταξί και των βυτιοφόρων, οι φαρμακοποιοί, οι αυτοαπασχολούμενοι και ήρθε η ώρα των επιχειρηματιών έως και εις την ανώτατη κλίμακα. Αίσθημα ικανοποιήσεως θα αρχίσει να πλημμυρίζει τους αναξιοπαθούντες ήδη. Ευδαιμονία, η δυστυχία του πλησίον μου, και αντικείμενο του φθόνου αυτός που εξακολουθεί να εργάζεται έστω και με μισθό μικρότερο του κατωτέρου.
Αλλά το ζητούμενο δεν είναι να αντικατασταθούν οι Ελληνες επιχειρηματίες από ξένους ή να εκκενωθεί η χώρα από τους πολίτες της, για να αποκατασταθεί η ευρυθμία. Οι διαχειριστές της κρίσεως εδώ και περισσότερο από τρία χρόνια, κατεξευτέλισαν όλες τις παραγωγικές τάξεις της χώρας για να δικαιολογήσουν τη βιαιότητα των μεταρρυθμίσεων. Αλλά απαξιωθέντες πολίτες δεν είναι δυνατόν να είναι οι πρωταγωνιστές της ανορθώσεως. Η χώρα δεν είναι δυνατόν να διασωθεί από άτομα που έχουν περιέλθει σε κατάθλιψη. Η αισιοδοξία δεν δημιουργείται με τη διαχείριση προσδοκιών, ούτε με τις ρητορικές αναφορές στη βελτίωση της διεθνούς εικόνος της χώρας.
Οι διακοπές τελειώνουν με τον Αύγουστο και οι πολιτικοί ηγέτες που απεσύρθησαν για λίγες ημέρες ας λάβουν σοβαρότατα υπ’ όψιν ότι η έξοδος από την κρίση εξαρτάται από τη συνεργασία σημαντικού μέρους της κοινωνίας και όχι από την παράθεση στοιχείων που διαψεύδονται στο επίπεδο της καθημερινότητος.