Είναι γνωστό ότι ο Χριστός δεν απέδιδε υπερβολική σημασία στα θαύματα ούτε ήθελε να μιλάει για τα δικά του. Γνώριζε πως υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντοτε θαυματοποιοί.
Υπάρχουν θαύματα εσωτερικά και θαύματα εξωτερικά. Η σύγχρονη περιέργεια έλκεται συνήθως από τα εξωτερικά θαύματα, όπως λόγου χάρη οι υπερφυσικές θεραπείες.
Κατά τη μακρά περίοδο του θρησκευτικού πολέμου της Αγγλίας εναντίον του Πάπα, οι βασιλείς είχαν το ιερό προνόμιο να θεραπεύουν διά επιθέσεως των χειρών. Λέγεται μάλιστα ότι ο εξόριστος βασιλεύς Κάρολος ΙΙ, το διάστημα μεταξύ Μαΐου 1660 και Σεπτεμβρίου 1664, άγγιξε με τα χέρια του για θεραπευτικούς σκοπούς περί τα 23.000 άτομα. Η σχετική ευχή περιλαμβάνεται στο κοινό ψαλτήρι της Αγγλικανικής Εκκλησίας.
Εκτοτε η πίστη συρρικνώθηκε, τα θαύματα συνταυτίσθηκαν με τις δεισιδαιμονίες. Κυριάρχησαν τα ορατά και μαζί τους η επιστήμη.
Μολαταύτα κανείς δεν μπορεί να βεβαιώσει επιστημονικώς πότε ένα συμβάν αποτελεί θαύμα και πότε όχι. Για τον ορθόδοξο πιστό, όμως, η μετατροπή του άρτου και οίνου σε σώμα και αίμα είναι οπωσδήποτε το εβδομαδιαίο θαύμα της κυριακάτικής Ευχαριστίας, και συνεπώς η ίδια η ουσία της Ανατολικής Εκκλησίας. Από την πλευρά της, η Καθολική Εκκλησία εξακολουθεί να αναγνωρίζει τα θαύματα και να τα θεωρεί μάλιστα προϋπόθεση για την ανακήρυξη της αγιότητας. Και κάθε χρόνο, βλέπουμε στις οθόνες μας πολυπληθείς λαούς να συρρέουν σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης, αναμένοντας ακόμη το υπέρλογο θαύμα.
Αυτή η τόσο παράλογη λέξη, που παραπέμπει σε παρωχημένους, προληπτικούς και μάλλον αντιδραστικούς κόσμους, είναι παραταύτα η πρώτη λέξη που έρχεται αβίαστα στο στόμα μπροστά σε κάθε νέα καινοτομία της τεχνικής και της επιστήμης. Θαύμα από δω, θαύμα από κει, παντού θαύματα γίνονται.
Σέβομαι εκείνον που αυτοσαρκάζεται για τα απομεινάρια της εσωτερικής του πίστης, επειδή δεν κατορθώνει να την ξεριζώσει από μέσα του. Αυτός όμως που επιδίδεται στα συνήθη ευφυολογήματα περί της καθυστερημένης «καθ’ ημάς Ανατολής» μου φαίνεται πραγματικά «ξενέρωτος», με όλες τις σημασίες αυτής της ωραίας λέξης. Εφόσον η Εκκλησία δεν τελεί υπό διωγμό, δεν καταλαβαίνω γιατί ενοχλεί τόσο ο ιερωμένος που μένει προσηλωμένος στα δόγματα της Εκκλησίας του. Ποιος Ευρωπαίος θα διενοείτο να χλευάσει την Καθολική Εκκλησία για την πίστη της προς τα θαύματα;
Θαύμα είναι ό,τι υπερβαίνει τη φυσική τάξη πραγμάτων, ό,τι δηλαδή έχει πνευματική σημασία. Από την άποψη αυτή, τα θαύματα της τεχνικής είναι όντως υπερφυσικού χαρακτήρα, διότι απορρέουν από το ανθρώπινο πνεύμα.
Τι μας κάνει λοιπόν να θαυμάζουμε τα μεν και να χλευάζουμε τα δε; Γιατί τα θαύματα της καθ’ ημάς Ανατολής είναι κατώτερα των σύγχρονων θαυμάτων; Για τον απλούστατο λόγο ότι η καθ’ ημάς Ανατολή δεν διαθέτει την κοσμική ισχύ που απέκτησε η Δύση μετά την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό. Διότι ηττήθηκε. Και όλα όσα τραβάμε σήμερα οφείλονται εν πολλοίς σε αυτήν τη μικρή λεπτομέρεια. Το πνεύμα όμως δεν είναι ιδιοκτησία του νικητή. Και ένας νικητής που δεν αναγνωρίζεται ως νικητής, δεν έχει καλό τέλος. Καλώς ή κακώς, η καθ’ ημάς Ανατολή διαιωνίζεται, αρνούμενη να αναγνωρίσει τον νικητή της. Ιδού ένα πνευματικό γεγονός που από καιρό σε καιρό θα έπρεπε να μας βάζει σε σκέψη. Ποια είναι η πνευματική δύναμη αυτού του ηττημένου κόσμου που, αιώνες τώρα, δεν το βάζει κάτω; Και βάσει ποίας λογικής θα πρέπει να τον απαρνηθούμε οριστικά τη στιγμή που αποδεικνύεται υπερλόγως ανθεκτικός, είτε έχουμε κράτος είτε όχι;
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι όλοι οι επιτιμητές της καθ’ ημάς Ανατολής πασχίζουν να περιχαράξουν την Εκκλησία στην κοινωνική της αποστολή, λες και πρόκειται για κανένα φιλανθρωπικό ίδρυμα, να της εκμηδενίσουν δηλαδή την πνευματική της υπόσταση. Αλλά το γεγονός και μόνο ότι η πνευματικότητα της καθ’ ημάς Ανατολής εξακολουθεί να ζει και να γίνεται μόνιμος στόχος, είναι όντως θαύμα θαυμάτων.