Γλαύκος Κληρίδης: πρότυπο συνετής ηγεσίας

Γλαύκος Κληρίδης: πρότυπο συνετής ηγεσίας

4' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στις 15 Νοεμβρίου έφυγε από κοντά μας, πλήρης ημερών, ένας μεγάλος Κύπριος ηγέτης! Ο Γλαύκος Κληρίδης αφιέρωσε τη ζωή του στην προώθηση των καλώς εννοουμένων συμφερόντων της Κύπρου, αλλά και του Ελληνισμού γενικότερα. Στην αποτίμηση του αγώνα της μεγαλονήσου για την ανεξαρτησία της από το βρετανικό αποικιακό καθεστώς, ο Κληρίδης καταλήγει στο πικρό συμπέρασμα μιας αλυσίδας «χαμένων ευκαιριών». Η σκέψη του συνοψίζεται εύστοχα στο πιο πρόσφατο βιβλίο του.** Υποστηρίζει συνετά ότι «…πρέπει να υπάρχει αντιστοιχία στόχων και ικανοτήτων». Και αναρωτιέται, χωρίς δονκιχωτικές φαντασιώσεις, «αν… είμαστε… σε θέση να εξασφαλίσουμε λύση όπως εμείς, με τα δικά μας κριτήρια, την θέλουμε χωρίς διεθνή υποστήριξη και σε αντιπαράθεση με το πνεύμα της συναίνεσης που επιδιώκει ο διεθνής παράγοντας; Οι εμπειρίες μου, από τη συμμετοχή μου στους κατά καιρούς χειρισμούς του Κυπριακού ή από την παρακολούθηση αυτών των χειρισμών τα τελευταία πενήντα χρόνια, με έχουν πείσει ότι η απάντηση είναι αρνητική. Προσθέτω, δε, ότι όσες φορές η δική μας πλευρά προσπάθησε να πετύχει, χωρίς συμβιβασμούς, τους δικούς της στόχους με τις δικές της δυνάμεις –δηλαδή το ευκταίο και όχι το εφικτό– απέτυχε, με τραγικά για την Κύπρο και τον λαό της αποτελέσματα».

Δυστυχώς, η Ιστορία δεν ξαναγράφεται! Εξακολουθώ, όμως, να πιστεύω ότι αν είχε επικρατήσει η συνετή σκέψη του Κληρίδη, παρά ο σαγηνευτικός λόγος του λαοπρόβλητου και χαρισματικού Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, τα «τραγικά για την Κύπρο και τον λαό της αποτελέσματα» θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί: Για παράδειγμα, η προσφυγή της Ελλάδας υπέρ της Κύπρου στον ΟΗΕ θα μπορούσε να είχε αναβληθεί για μια δεκαετία (για τα μέσα του 1960), οπότε το κύμα των μετααποικιακών αγώνων θα είχε αλλάξει –προς το φιλικότερο– τον χαρακτήρα της Γενικής Συνέλευσης του παγκόσμιου οργανισμού. Ο ηρωικός, αλλά άνισος, αγώνας της ΕΟΚΑ εναντίον των Βρετανών θα μπορούσε να είχε εκδηλωθεί με πολιτικά και διπλωματικά μέσα, αμβλύνοντας την αντίδραση τύπου «διαίρει και βασίλευε» των αποικιοκρατών που –μεταξύ άλλων– ενθάρρυναν την ανάμειξη του τουρκικού παράγοντα στην υπόθεση της Κύπρου. Βρετανικά σχέδια ήπιας και σταδιακής μετάβασης στην ανεξαρτησία (π.χ. Ράντκλιφ (1956) και Φουτ (1957) θα είχαν πιθανότατα καταλήξει σε ένα δυτικού τύπου ενιαίο κράτος, παρακάμπτοντας το συνταγματικό έκτρωμα που προέκυψε από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου (1958-59). Φυσικά, με την πάροδο των χρόνων, ακόμη και το κράτος της Ζυρίχης φαντάζει προτιμότερο από μια Κύπρο της οποίας 37% του εδάφους τελεί υπό κατοχή των τουρκικών στρατευμάτων για τέσσερις σχεδόν δεκαετίες.

Μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας (1960), η επιμονή του Μακαρίου να εντάξει τη χώρα του στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, και να κρατήσει ίσες αποστάσεις από τους δύο γιγάντιους αντιπάλους του Ψυχρού Πολέμου, μπορεί μεν να εξασφάλιζε φιλικά (αλλά μη δεσμευτικά) ψηφίσματα στους κόλπους του ΟΗΕ, αλλά συνέτεινε σε μια άθλια προπαγάνδα, ιδίως στις ΗΠΑ περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960, που αναφερόταν στην Κύπρο ως την «Κούβα της Μεσογείου». Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα ξέσπασε το εγκληματικό πραξικόπημα της χούντας του Ιωαννίδη που άνοιξε την κερκόπορτα της εισβολής και τουρκικής κατοχής 37% του κυπριακού εδάφους και του ξεριζωμού Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων από τις πατρογονικές τους εστίες.

Η δεκαετία της προεδρίας του Γλαύκου Κληρίδη (1993-2003) συνέπεσε με ιστορικές αλλαγές στο παγκόσμιο σύστημα. Η χρεοκοπία του υπαρκτού σοσιαλισμού στην πρώην Σοβιετική Ενωση και η λήξη του Ψυχρού Πολέμου άνοιξαν τον δρόμο για την ιστορική στροφή στον διεθνή προσανατολισμό της Κύπρου. Γενικά αποδεκτός στόχος (ακόμα και στους κόλπους του τριτοκοσμικού ΑΚΕΛ) έγινε η ένταξη της Κύπρου στους διευρυνόμενους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Και πάλι, χάρη στους χειρισμούς Κληρίδη και Σημίτη, η λύση του κυπριακού προβλήματος δεν θεωρήθηκε «προϋπόθεση» για την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. Εδώ, παραδόξως, η αδιαλλαξία του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς υποβοήθησε αυτή ακριβώς την εξέλιξη.

Ατενίζοντας το μέλλον, η παρακαταθήκη του Κληρίδη μπορεί να μας δώσει άλλη μια ευκαιρία για τον ιστορικό συμβιβασμό που απαιτείται ώστε να καταλήξουμε σε μια ενωμένη Κύπρο. Η φόρμουλα έχει ήδη συμφωνηθεί εδώ και χρόνια: Η Κύπρος μετά τη λύση πρέπει να είναι διζωνική και δικοινοτική ομοσπονδία, με μία διεθνή προσωπικότητα, μία υπηκοότητα και μία κυριαρχία. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν θα πρέπει να φορτωθεί με διευρυμένες αρμοδιότητες, πέρα από την εξωτερική πολιτική. Και το μείγμα της λύσης θα πρέπει να στηρίζεται στο αμοιβαίο όφελος των δυο κοινοτήτων. Διότι συμφέρει την ελληνοκυπριακή πλευρά η επιστροφή εδαφών (π.χ., Βαρώσια, Μόρφου και άλλων περιοχών, όπως προβλεπόταν στο σχέδιο Ανάν του 2004), η αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων κατοχής και ο δραστικός περιορισμός στον βορρά των Τούρκων εποίκων από την Ανατολία. Συμφέρει, παράλληλα, και την τουρκοκυπριακή πλευρά η συμμετοχή των κατεχομένων εδαφών στον προστατευτικό θεσμό της Ε.Ε. και στο μερίδιο των εσόδων από τις αυξανόμενες πηγές ενέργειας, καθώς και η απαλλαγή από την ασφυκτική παρουσία ενός πολυπληθούς και άσχετου με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα τουρκικού στρατού κατοχής.

Αν οι εμπλεκόμενες ηγεσίες στις δύο κυπριακές κοινότητες, στην Αθήνα, την Αγκυρα και το Λονδίνο ακολουθήσουν τις ρεαλιστικές προτροπές του Κληρίδη (περί ευκταίου και εφικτού), τότε μια νέα και μακροχρόνια εποχή ελληνοτουρκικής συνύπαρξης θα ανοίξει μπροστά μας.

* Ο καθηγητής Θεόδωρος Κουλουμπής είναι μέλος του Τιμητικού Συμβουλίου του ΕΛΙΑΜΕΠ.

** Γλαύκος Κληρίδης, «Ντοκουμέντα μιας εποχής, 1993-2003», εκδόσεις Πολιτεία, Λευκωσία, 2007. Παράθεμα από σελ. 365.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή