Καθώς θα υποδεχόμαστε τον νέο χρόνο, μπορούμε να ανταλλάσσουμε τον χαιρετισμό «ακριβά τη γλιτώσαμε»! Το κόστος της σταθεροποίησης της οικονομίας μας υπήρξε δυστυχώς τεράστιο: τριάντα τοις εκατό ανεργία (60% στους νέους), βουτιά στους μισθούς και τις συντάξεις, 25% των Ελλήνων κάτω από το όριο της φτώχειας, έξι χρόνια συνεχούς ύφεσης στην οικονομία μας, και μια κοινωνία βαθιά διχασμένη ανάμεσα στους λεγόμενους μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει και όφελος, το οποίο δύσκολα μετριέται: η Ελλάδα παραμένει στη Ζώνη του Ευρώ, αντίθετα με τις προβλέψεις πολλών αθώων (και ολίγων κατευθυνόμενων) οικονομολόγων. Η χώρα μας θα αντιμετώπιζε τη μοίρα της πολιτικής αστάθειας και των εμφυλίων συγκρούσεων που ταλαιπωρούν τα αραβικά κράτη της βόρειας Αφρικής και της ανατολικής Μεσογείου αν βρισκόταν εκτός Ευρωζώνης (και Ευρωπαϊκής Ενωσης), με δεδομένη την εύφλεκτή της μεσογειακή γειτονιά και την αμφίθυμη αλλά πάντα αναθεωρητική Τουρκία. Η Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει γείτονες όπως η Νορβηγία και η Ελβετία (κράτη ανεπτυγμένα, που άνετα λειτουργούν εκτός Ε.Ε. και Ευρωζώνης). Απλά, εμείς δεν έχουμε την πολυτέλεια της θεσμικής αυτοαπομόνωσης.
Καθώς φαίνεται ότι από την άνοιξη του 2014 θα πετύχουμε την πολυπόθητη λήξη της εποχής των μνημονίων και την επιστροφή της Ελλάδας στην ελεύθερη αγορά, ο διπολισμός μεταξύ μνημονιακών-αντιμνημονιακών θα παύσει να έχει αντικειμενικό λόγο ύπαρξης. Υποκειμενικά, δυστυχώς, οι πολιτικές μας δυνάμεις θα συνεχίσουν να επιμερίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες – τους επιφυλακτικά απαισιόδοξους και τους κυριολεκτικά απελπισμένους. Οι πρώτοι, οι κυβερνητικοί και συνεργαζόμενοι πολιτικοί φίλοι τους, θα μας θυμίζουν ότι το «καράβι» που λέγεται Ελλάς μπάζει επικίνδυνα – αλλά δεν μπορεί και δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί, ιδίως αν υπολογίσει κανείς ότι δεν υπάρχουν σωσίβια για όλους. Οι δεύτεροι –ένα μείγμα απελπισίας και αγανάκτησης– θα εξακολουθήσουν να μας λένε ότι ο Τιτανικός Ελλάς (το παλιό και διεφθαρμένο πολιτικό μας σύστημα) πρέπει να βουλιάξει και να πάρει μαζί του τον καπετάνιο και όλους τους αξιωματικούς του. Από κει και πέρα, προτείνουν ένα ντου στις αποθήκες των σωσιβίων για να τα μοιράσουν στους επιβάτες της δεύτερης θέσης, αρκεί αυτοί να είναι Ελληνες (όσον αφορά τη Χρυσή Αυγή) ή άνεργοι και φτωχοί (κατά την προτροπή του ΚΚΕ, και μερικών συνιστωσών του ΣΥΡΙΖΑ).
Οι πρόσφατες ψηφοφορίες στο ελληνικό Κοινοβούλιο βαραίνουν την πλάστιγγα των πραγμάτων υπέρ των κυβερνητικών δυνάμεων. Εξακολουθεί να εξασφαλίζεται μια ισχνή πλειοψηφία 153 εδρών στα αμφιλεγόμενα νομοσχέδια που σχετίζονται με τις μεταρρυθμίσεις και τα επώδυνα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής. Παραδόξως, η ανθεκτικότητα της κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας-ΠΑΣΟΚ οφείλεται στην ευπάθειά της – ιδίως στην περίπτωση της κεντροαριστερής της συνιστώσας. Οπως φανερά αποτυπώνεται σε πολλαπλές δημοσκοπήσεις, η περίοδος του κομματικού διπολισμού ανήκει πλέον στο παρελθόν. Νέα Δημοκρατία και ΣΥΡΙΖΑ κινούνται σε ποσοστά γύρω από το 20%, με τα μικρότερα κόμματα (Χρυσή Αυγή, ΠΑΣΟΚ, Ανεξάρτητοι Ελληνες, ΚΚΕ, Δημοκρατική Αριστερά και ΛΑΟΣ) να τοποθετούνται κάπου ανάμεσα στο 2% και το 8%. Επιπροσθέτως, πρέπει να υπολογίζουμε και σε ένα αδήλωτο «μαξιλαράκι» ανεξάρτητων βουλευτών, που σε περίπτωση άμεσων εθνικών εκλογών δεν ελπίζουν να ξαναπεράσουν από την πόρτα του κοινοβουλίου.
Η πρόταση, που θέλει τη σημερινή κυβέρνηση να έχει ορίζοντα εξάντλησης της τετραετίας, στηρίζεται και στους παρακάτω λόγους: το εξάμηνο της ελληνικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης -που κλείνει με τις δημοτικές, περιφερειακές, και Ευρωεκλογές- σχεδόν αποκλείει την ενδιάμεση διεξαγωγή εθνικών εκλογών. Διότι, όπως οι δημοσκοπήσεις δείχνουν διαχρονικά, ο ελληνικός λαός δεν επιθυμεί παρένθετες εκλογές μετά τη δίδυμη εκλογική αντιπαράθεση του Μαΐου και Ιουνίου 2012. Πιθανότατα, επομένως, το κόμμα και τα πρόσωπα που θα χρεωθούν το κόστος μιας δαπανηρής και αποσταθεροποιητικής εκλογικής περιπέτειας κινδυνεύουν να τιμωρηθούν από τους ψηφοφόρους. Αυτό απομακρύνει και την περίπτωση να οδηγηθούμε σε πρόωρες εκλογές για την ανάδειξη του επόμενου Προέδρου της Δημοκρατίας μετά τη λήξη της δεύτερης πενταετούς προεδρικής θητείας του Κάρολου Παπούλια. Οι ψηφοφόροι, για παράδειγμα, θα χρεώσουν το κόμμα και την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ αν καταψηφίσει κάποιον υποψήφιο με αριστερές καταβολές μόνο και μόνο για να εκβιάσει εκλογές τον Φεβρουάριο του 2015. Τέλος, η έντονα αντιμνημονιακή ρητορεία πέντε ιδεολογικά ασύμβατων κομμάτων της αντιπολίτευσης (ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ, ΚΚΕ, Χρυσή Αυγή και ΛΑΟΣ) δημιουργεί σοβαρές αμφιβολίες αν η Ελλάδα θα καταφέρει να παραμείνει στην Ευρωζώνη σε περίπτωση σχηματισμού μιας αφύσικης συμμαχίας αριστερών και δεξιών κομμάτων, τα οποία θα συμφωνούν μόνο στα συνθήματα του αντιμνημονισμού και της γερμανοφοβίας. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν -και εδώ- ότι σταθερές πλειοψηφίες, ασχέτως κομματικής προέλευσης, τοποθετούνται υπέρ της παραμονής της Ελλάδας στο ευρώ.
Το τελικό συμπέρασμα που βγαίνει από την παραπάνω αφήγηση είναι ότι ο ενδιάμεσος χρόνος μέχρι τις εθνικές εκλογές του 2016 πρέπει να αξιοποιηθεί καταλλήλως για να αναδειχθούν πολιτικές οντότητες από νέα στην ηλικία άτομα που είναι εμβολιασμένα κατά της νόσου του παλαιοκομματισμού. Ενας εκλογικός νόμος που καταργεί το μπόνους των πενήντα εδρών για το πρώτο κόμμα είναι επίσης απαραίτητος. Ο πολυκομματισμός δυτικού τύπου που χαρακτηρίζει τις σκανδιναβικές χώρες (ακόμη και τη Γερμανία) μας δίνει ένα λειτουργικό πρόπλασμα για εφαρμογή και στον τόπο μας. Ας ελπίσουμε ότι στα δύο επόμενα χρόνια θα βιώσουμε τη μείωση της ανεργίας, τη διατήρηση τιμών χαμηλού πληθωρισμού, την αβλαβή επιστροφή στις αγορές, και το τέλος της ασφυκτικής και απαράδεκτα ταπεινωτικής επιτήρησης από διορισμένους υπαλλήλους της λεγόμενης τρόικας. Και αυτή η στρατηγική επιλογή απαιτεί ένα υψηλό ποσοστό συναίνεσης των πολιτικών μας δυνάμεων για μια «ευρωπαϊκή Ελλάδα που θα ανήκει στους Ελληνες».
* Ο κ. Θεόδωρος Κουλουμπής είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.