Δέκα χρόνια και πλέον μετά την τελευταία ελληνική προεδρία, η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στη θέση του οδηγού της Ευρωπαϊκής Ενωσης, υπό πολύ διαφορετικές συνθήκες από το 2003. Τόσο η χώρα όσο και η Ε.Ε. είναι διαφορετικές, πληγωμένες από την οικονομική κρίση.
Επιπλέον, τα περιθώρια κάθε χώρας να προωθήσει τα θέματα που την ενδιαφέρουν είναι ακόμη πιο περιορισμένα. Υστερα από τη μεταρρύθμιση της λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, υπάρχει πλέον μόνιμη, ξεχωριστή προεδρία για τα θέματα οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής, ενώ η θέση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έχει προσθέσει άλλο ένα δύσκολο όνομα στη λίστα των επαφών των ξένων ηγετών.
Αν στόχος ήταν να δώσει στους εταίρους της ένα τηλέφωνο που θα μπορούν να καλέσουν «για να μιλήσουν με την Ευρώπη», όπως φέρεται να έχει ζητήσει σε μια στιγμή απελπισίας με τους Ευρωπαίους ο Χένρι Κίσινγκερ, η μεταρρύθμιση μάλλον απέτυχε, καθώς οι Αμερικανοί εξακολουθούν να μιλούν με τις εθνικές πρωτεύουσες των μεγάλων, κυρίως, χωρών. Ούτε όμως η εναλλασσόμενη προεδρία των χωρών-μελών τους λύνει το πρόβλημα: Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζακ Λιου, ξεκίνησε χθες ένα ταξίδι του στην Ευρώπη, στο πλαίσιο του οποίου θα βρεθεί στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Πορτογαλία – όχι όμως και στην Ελλάδα, αυτή τη φορά, παρά την προεδρία.
Στην Ουάσιγκτον, η ελληνική προεδρία θα έχει μία προβολή χάρη στην χορηγία του Ιδρύματος Νιάρχου, που διέθεσε τα κονδύλια για τη διοργάνωση μιας σειράς εκδηλώσεων στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών CSIS. Ο πρώτος ομιλητής ήταν ο Νότης Μηταράκης, ο οποίος βομβαρδίστηκε από ερωτήσεις που θα ταίριαζαν περισσότερο σε έναν υπουργό Εξωτερικών. Ελλείψει κονδυλίων, λίγα πράγματα αναμένεται να διοργανωθούν από την πλευρά της ελληνικής πολιτείας. Σε συνεργασία πάντως με τη μόνιμη αντιπροσωπεία της Ε.Ε. στην αμερικανική πρωτεύουσα, η ελληνική πρεσβεία αναμένεται να πραγματοποιήσει τουλάχιστον μία εκδήλωση.
Η Ελλάδα θα έχει την ευκαιρία να προωθήσει ένα θέμα άμεσης προτεραιότητας στις σχέσεις ΗΠΑ-Ε.Ε., τη συμφωνία εμπορίου και επενδύσεων ΤΤΙΡ, που ελπίζεται να συμβάλλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας και την τόνωση της ανάκαμψης. Παράλληλα, οι Αμερικανοί εστιάζουν στη συνεργασία για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων όπως η τρομοκρατία, και η έμφαση της Ελλάδας στη μεταναστευτική πολιτική θα μπορούσε να συνδυασθεί με αυτό το στόχο, αξιοποιώντας και τις ναυτικές δυνατότητες της χώρας.
Σε συμβολικό επίπεδο, η προηγούμενη ελληνική προεδρία είχε δανεισθεί τη λάμψη από την υπογραφή στην Αθήνα της συνθήκης προσχώρησης δέκα πρώην ανατολικών χωρών, ως επί το πλείστον, στην Ε.Ε. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ήταν κραυγαλέα η αμηχανία των εσωτερικών διαφωνιών, καθώς οι Αμερικανοί ετοιμάζονταν για τον πόλεμο στο Ιράκ. Φέτος, η μεγαλύτερη απειλή για την ελληνική προεδρία θα ήταν η επικράτηση ακραίων σχημάτων στις ευρωεκλογές του Μαΐου. Θα είναι σίγουρα πηγή αμηχανίας μια ισχυρή παρουσία της Χρυσής Αυγής στις εκλογές – κάτι που αν και ανησυχητικό, αναλυτές τονίζουν ότι δεν παύει να είναι μια φυσιολογική αντίδραση της δημοκρατίας στη βαθιά οικονομική κρίση και την απαξίωση των κομμάτων.
Πλέον, η όποια λάμψη της διεύρυνσης έχει ξεφτίσει, καθώς αρκετές χώρες της ανατολικής Ευρώπης παρουσιάζουν τα οικονομικά και πολιτικά συμπτώματα μιας αντιδραστικής εφηβείας, ενώ η κρίση δοκιμάζει την εσωτερική συνοχή και την αλληλεγγύη μεταξύ και των πιο ώριμων κρατών-μελών. Οι προτεραιότητες της ελληνικής προεδρίας είναι πρακτικές, και ο πλέον φιλόδοξος στόχος, σε επίπεδο συμβολισμού, είναι μία προεδρία που θα δώσει στους Ελληνες πίσω τη χαμένη τους αξιοπρέπεια, καθώς είναι μία ευκαιρία δημιουργικής συνεισφοράς τους στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, στον αντίποδα της εικόνας του μαύρου προβάτου. Η φτωχή προεδρία, περιέργως, βοηθάει σε αυτό. Το ίδιο και οι πρακτικοί στόχοι και η συνεργασία με την επόμενη, ιταλική, προεδρία για τη μεθόδευσή τους.
Οσο για το σε ποιον θα τηλεφωνούν οι Αμερικανοί, η ευρωπαϊκή κρίση δείχνει ότι, αν μη τι άλλο, η εποχή που ένα τηλεφώνημα θα αρκεί είναι ακόμη πολύ μακριά.