Τι είναι αυτό που κάνει τις πιο άγριες τραγωδίες της εποχής μας τόσο εφήμερες; Ναι, η εύκολη απάντηση είναι η μιντιακή βουλιμία, που αντικαθιστά την κάθε μία με μια επόμενη στριμώχνοντας τόσο πολλά δράματα, ώστε είναι αδύνατον να αφομοιωθούν. Πού να προλάβουμε! Αυτό που απομένει είναι μόνον η εικόνα δυστυχισμένων, στην οποία ευκόλως κατόπιν προβάλλονται από προσωπικές ευαισθησίες μέχρι πολιτικές ιδιοτέλειες.
Αφήσαμε γι’ αυτούς τους λόγους, κυρίως, να περάσουν μερικές ημέρες από την απάνθρωπη τραγωδία στο Φαρμακονήσι, η οποία προκάλεσε αλλεπάλληλους μιντιακούς σπασμούς. Να μείνει πίσω στον χρόνο, για να μετρήσουμε ψύχραιμα και τις δικές μας απώλειες από τον τρόπο με τον οποίο διαπραγματευτήκαμε εκείνη τη σκληρή επικαιρότητα.
Ουδείς θέλουμε να πιστεύουμε έμεινε ασυγκίνητος στη θέα του τσακισμένου προσώπου του μετανάστη, ο οποίος έχασε στην απάνθρωπη τραγωδία του Φαρμακονησίου ολόκληρη την οικογένειά του. Εικόνα ακραίας δυστυχίας, που για πολλούς παραμένει αφόρητη καθώς μπροστά της συναισθάνονται ένα βάρος ευθύνης και ταυτοχρόνως αδυναμίας. Δυστυχώς, ιδανικά συστατικά προς επικοινωνιακή εκμετάλλευση από πλείστους πολιτικούς χώρους. Εκείνους τουλάχιστον που επισήμως συναντιούνται στην αναγνώριση ως υπέρτατης αξίας του σεβασμού της ανθρώπινης προσωπικότητας και κατ’ επέκταση συναινούν στη θεσμοθέτηση και τήρηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Και αυτό συμπεριλαμβάνει εξίσου πληγέντες από τραγωδίες, αλλά και τους θεατές τους, εκείνους των οποίων η ευαισθησία μπορεί να μετατραπεί πολύ εύκολα σε πολιτικό προϊόν. Και εδώ είναι το πρόβλημα.
Σκοπός μας δεν είναι να αμφισβητήσουμε την ειλικρίνεια των δακρύων που χύθηκαν δημοσίως και είμαστε βέβαιοι και ιδιωτικώς στη θέα των τσακισμένων προσώπων των λαθρομεταναστών, οι οποίοι είχαν επιβιώσει από την τραγωδία. Κατ’ αρχάς, και μόνο το γεγονός ότι άνθρωποι πλήρωσαν με την ίδια τους τη ζωή, σε ένα ναυάγιο, την ελπίδα τους να ζήσουν σε έναν κόσμο τον οποίο θεωρούν καλύτερο, συγκλονίζει. Θύματα εξ ορισμού, των άγριων συνθηκών ζωής στις πατρίδες τους, αλλά και της γοητείας που ασκούν οι κοινωνίες, οι οποίες βρίσκονται στις τυχερές πλευρές του πλανήτη και με τις οποίες δεν έχουν άλλη επαφή παρά τις οθόνες της τηλεόρασης, όπου ακόμη και οι κλεφτές τους ενδεχομένως ματιές σε δορυφορικά προγράμματα επιβεβαιώνουν απλώς την ύπαρξη ενός ευδαίμονα κόσμου. Ισως και φήμες που φτάνουν από γνωστούς και συγγενείς, οι οποίοι τα κατάφεραν μεν να αποδράσουν από τον τόπο τους, αλλά ακόμη κι αν ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης, αποφεύγουν να τις αναφέρουν στις σύντομες τηλεφωνικές επικοινωνίες για να μη στενοχωρήσουν οικείους. Το πλέγμα του ψεύτικου ονείρου διαμορφώνεται πυκνό και η απελπισία το κάνει να φαντάζει σανίδα σωτηρίας.
Σε αυτό επάνω, ωστόσο, πλέκονται σφιχτά από οικονομικά συμφέροντα συμμοριών, οι οποίες λυμαίνονται την ελπίδα και κερδοσκοπούν, μέχρι πολιτικά, τα οποία επεκτείνονται και στήνουν σχεδόν με αυτοματισμό άλλου είδους κερδοσκοπικές επιχειρήσεις επί της εικόνας πλέον της δυστυχίας.
Οι ίδιοι οι δυστυχισμένοι, έχοντας ήδη απολέσει τον έλεγχο της ζωής τους, άρα και της εικόνας τους, γίνονται αθέατοι στο παιχνίδι της πολιτικής τους εκμετάλλευσης. Διάφανοι προχωρούν στη σκληρή τους μοίρα, ενώ γύρω από τις μιντιακές τους σκιές πλέκεται οργιαστικό το γαϊτανάκι των αλληλοσπαρασσόμενων πολιτικών για εσωτερική κατανάλωση. Αυτός είναι ο θρίαμβος της μιντιακής συναισθηματολαγνίας που έχει καταλύσει κάθε ωριμότητα και σκέψη.
Δυστυχώς, τα δάκρυα που τόσο εύκολα χύνονται δεν αφορούν διόλου ούτε το πεδίο της πολιτικής, αλλά ούτε και της ανθρωπιστικής δράσης. Αφορούν μόνο μια μιντιακή ναρκισσιστική λειτουργία, η οποία μετατρέπεται απλώς σε καθρέφτη της ευσυγκινησίας. Το θέμα είναι πόσο αυτή δικαιώνεται με έναν ακόμη εσωτερικό καβγά, του οποίου οι ρίζες βρίσκονται σε πλείστες όσες διαφορετικές πτυχές της εσωτερικής πολιτικής σκηνής και ουδεμία σχέση έχουν με την ανακούφιση των δυστυχισμένων.
Προφανώς και η διερεύνηση ευθυνών γι’ αυτό καθαυτό το γεγονός του ναυαγίου στο Φαρμακονήσι είναι υπόθεση τιμής, αν μη τι άλλο, μιας δημοκρατίας. Αλλά το γεγονός της λαθρομετανάστευσης, όπως και των ανθρωπιστικών δράσεων, δεν μπορεί να είναι υπόθεση του ενός ή του άλλου πολιτικού χώρου, αλλά υπόθεση μιας εθνικής αντίληψης και εθνικής συνεννόησης. Εσπευσε ο Δήμος της Αθήνας να προσφέρει χώρο και περίθαλψη στους διασωθέντες από το Φαρμακονήσι. Δεν μπορεί να τους προσφέρει όμως ζωή. Στις δημοκρατίες, το θέμα δεν μπορεί να είναι ποιος δακρύζει περισσότερο ή καλύτερα, αλλά ποιος μπορεί να επιδείξει πνεύμα συνεργασίας με όλους τους δυνατούς χώρους και δυνάμεις, ώστε να διαμορφωθεί ένα υποδειγματικό εθνικό σχέδιο με βάση τόσο τις αξίες του ανθρωπισμού, όσο και την προστασία των πολιτών από πολιτική εκμετάλλευση κατά περίσταση της ευαισθησίας τους.