Το ερώτημα που κρατά ξύπνιους τους σεισμόπληκτους στην Κεφαλονιά και τους διαχειριστές κεφαλαίων στη Νέα Υόρκη ή στο Τόκιο είναι αυτές τις μέρες κοινό: «Αυτό ήταν – ή έχει κι άλλο;».
Ο δείκτης S&P500 στη Wall Street υποχώρησε έντονα το βράδυ της Δευτέρας μετά τα απογοητευτικά στοιχεία για την αμερικανική μεταποίηση. Ηταν αναμενόμενο να υποχωρήσει ανάλογα και o NIKKEI στο Τόκιο, καθώς τους τελευταίους μήνες κινούνται «κλειδωμένοι» παράλληλα. Ωστόσο, έγινε σαφές από νωρίς ότι η πτώση των ιαπωνικών μετοχών ήταν άλλης, μεγαλύτερης κλίμακας. Τι συνέβη; Δούλεψε ένας βουβός πολλαπλασιαστής.
Στις αγορές, λειτουργούν ταυτόχρονα δυνάμεις και αντανακλαστικά αντίρροπα, που σε ταραγμένους καιρούς ενισχύουν τα φαινόμενα – για καλό ή για κακό. Μια αντανακλαστική αντίδραση των επενδυτών εδώ και δεκαετίες, για παράδειγμα, είναι ότι, όταν αυξάνεται η αβεβαιότητα, σπεύδουν να αγοράζουν γιεν, «για ασφάλεια». Τους τελευταίους μήνες, όμως, μετά τη δίχως προηγούμενο πρωτοβουλία της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας να διπλασιάσει τα γιεν που κυκλοφορούν σε ένα χρόνο, έχει προκύψει και μια άλλη συμπεριφορά, ένας άλλος επενδυτικός τυφλοσούρτης: Το «short-άρισμα» του ιαπωνικού νομίσματος, το στοίχημα δηλαδή ότι θα διολισθήσει.
Δείτε πώς οι δύο αντίρροποι παράγοντες ενίσχυσαν μια καραμπόλα πτώσης. Καθώς η εβδομάδα είχε ήδη ξεκινήσει φορτωμένη με την «αναδυόμενη» ένταση της προηγούμενης, οι αγορές γιεν αυξήθηκαν και η ισοτιμία του ενισχύθηκε σε σχέση με το δολάριο. Η ανατίμησή του, εκτός του ότι άγχωσε τους Γιαπωνέζους εξαγωγείς, πάγωσε κι εκείνους τους διεθνείς επενδυτές που –ποντάροντας σε διολίσθηση– είχαν προχωρήσει σε ανοιχτές πωλήσεις του ιαπωνικού νομίσματος (το είχαν «σορτάρει» δηλαδή). Εν μέσω ανόδου αναγκάστηκαν να αγοράσουν και αυτοί γιεν για να κλείσουν τις θέσεις τους – κάτι που ενίσχυσε την ισοτιμία περαιτέρω. Το καλπάζον γιεν επιδείνωσε την ελεύθερη πτώση των μετοχών των ιαπωνικών εταιρειών. Ο ΝΙΚΚΕΙ έπεσε κατά 2,1% – έχει χάσει σχεδόν 15% από την Πρωτοχρονιά. Σε «φάση διόρθωσης» ήδη το Τόκιο, η τελευταία βουτιά του συμπαρέσυρε και το Χονγκ Κονγκ στην ίδια κατηγορία κι έριξε τα χρηματιστήρια των αναδυομένων σε χαμηλά πενταμήνου. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, όμως, διόρθωσαν θετικά, τα headline news κατελήφθησαν από τα νέα της αλλαγής φρουράς στη Microsoft.
Τέλος επεισοδίου; Οσο τελείωσε η αγωνία στο Ληξούρι. Η αναλογία σεισμικού γεγονότος και σεισμικής ακολουθίας αρμόζει: Στις αγορές, η τελευταία δόνηση υποχωρεί, αλλά είναι κοινός τόπος πια ότι οι πιέσεις αυξάνονται και ενεργοποιούν και άλλα ρήγματα – την ώρα που «στην επιφάνεια» όλοι χτίζουν πρόχειρα. Οι αναλυτές της Citigroup προειδοποιούν ότι η ρευστότητα των τελευταίων ημερών μπορεί να είναι μόνο η αρχή. Οι μελέτες της Goldman Sachs περιγράφουν συνθήκες παγκόσμιας επιβράδυνσης. Προς το παρόν, ακόμα και μια εκκωφαντική πτώση μοιάζει αδύναμη να πυροδοτήσει ένα γενικευμένο κύμα αμφισβήτησης και πωλήσεων στις αγορές. Οι απαισιόδοξοι επενδυτές είναι πολύ λίγοι για να επιβάλουν το τέμπο τους (υποχώρησαν στο 14% σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Bank of America – οι πιο ευφορικές αγορές από τη δεκαετία του 1980). Το τρέξιμο γύρω από τις «μουσικές καρέκλες» συνεχίζεται, αν κι έχει φανεί ποιοι δεν θα βρουν άδεια θέση όταν σταματήσει η μουσική.
Την επόμενη περίοδο, τόσο η Ελλάδα όσο και οι δανειστές θα θέλουν «να δουν τα λεφτά» – στο επόμενο επεισόδιο στο σίριαλ του χρέους. Αλλά την ίδια περίοδο μπορεί οι διεθνείς επενδυτές να σηκώνουν τα κεφάλαιά τους από τις γωνιές υψηλών αποδόσεων του πλανήτη, όπως ένας φοιτητής ξετρυπώνει ψιλά την ώρα που ο ντελιβεράς ανεβαίνει με το ασανσέρ. Αλίμονο αν συμβεί αυτό εδώ. Η ελληνική κυβέρνηση και οι ευρωπαϊκές αρχές πρέπει να πείσουν άμεσα τις αγορές ότι η οικονομία της Ελλάδας είναι «συλλεκτικό νόμισμα-επένδυση» και όχι αναλώσιμα ψιλά για τον λογαριασμό. Αραγε, να το πιστεύουν πραγματικά;