Λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη δυναμική της τουρκικής οικονομίας μια κοινωνίας, ίσως είναι η πρώτη φορά μετά από δεκαετίες που οι μονοθεϊστικές μειονότητες της Τουρκίας αποφασίζουν να διεκδικήσουν με ενότητα και συντονισμό την διασφάλιση των δικαιωμάτων που απορρέουν από τη νομική τους υπόσταση. Σε αυτό το πλαίσιο την Πέμπτη, 30 Ιανουαρίου διοργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο Μπιλγκί εκ μέρους του Γραφείου του εκπροσώπου των Μη Μουσουλμανικών βακουφίων στο Συμβούλιο της Γενικής Διεύθυνσης Βακουφίων (κληροδοτημάτων), κ. Λάκη Βίγκα και την υποστήριξη της Επιτροπής Βενετίας, το δεύτερο συνέδριο για τα νομικά ζητήματα των μειονοτήτων στην Τουρκία (Ελληνορθοδόξων της Τουρκίας, όπως και των κοινοτήτων των Χριστιανών Αρμενίων, των Λατίνων Καθολικών, των Συροϊακωβιτών και των Ιουδαίων της χώρας).
Η εν λόγω ημερίδα επικεντρώθηκε στο ζήτημα της νομικής προσωπικότητας των μειονοτήτων με επίκεντρο την ανταλλαγή απόψεων ακαδημαϊκών από την Τουρκία και το εξωτερικό αλλά και νομικών με εμπειρία στο θέμα των διεκδικήσεων των μειονοτήτων, καθώς και εκπροσώπων κρατικών φορέων και μελών από όλες σχεδόν τις μη μουσουλμανικές κοινότητες στην Τουρκία. Το τουρκικό κράτος εκπροσώπησαν ο Υφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων κ. Αλαατίν Μπουγιούκαγια, εκπρόσωποι της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων Ντιγιανέτ, εκπρόσωποι της αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Άγκυρα καθώς και ο Συνήγορος του Πολίτη Μεχμέτ Ελκατμίς. Το διεθνές ενδιαφέρον για την εκδήλωση εξέφρασαν διπλωμάτες από πρεσβείες ή προξενεία της Ελλάδας, των Η.Π.Α., της Αυστρίας, της Γερμανίας, του Καναδά, της Ελβετίας, της Ιταλίας, Βουλγαρίας και Αυστραλίας.
Με την καταλυτικής σημασίας συμμετοχή του στο συνέδριο, ο εκπρόσωπος της Επιτροπής Βενετίας κ. Κριστόφ Γκράμπενβαρτερ μίλησε για την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου η οποία ρητά προβλέπει ότι κάθε μειονότητα έχει το δικαίωμα σε νομική υπόσταση και αναφέρθηκε στην γνωμοδότηση της επιτροπής τον Μάρτιο του 2010 που αφορούσε στην Τουρκία.
Ο Καθηγ. Γιάννης Κτιστάκις αναφέρθηκε στη νομική διάσταση της αναγνώρισης νομικής προσωπικότητας τονίζοντας ότι είτε βάσει της διεθνούς πρακτικής είτε των ισλαμικών παραδόσεων, το τουρκικό δικαιικό σύστημα είναι κάτι που θα έπρεπε να έχει λάβει χώρας. Σε παρέμβαση του στο συνέδριο ο συνταγματολόγος Νίκος Αλεβιζάτος τόνισε ότι θα μπορούσε να αναγνωριστεί αρχικά η νομική προσωπικότητα των μειονοτήτων για συγκεκριμένα θέματα, λ.χ. την πρόσληψη υπαλλήλων, την απόκτηση, ανάκτηση και διατήρηση περιουσίας και το δικαίωμα του ενάγοντος με τελική την προοπτική της σταδιακής πλήρους απόδοσης της νομικής τους υπόστασης.
Από την πλευρά των μειονοτήτων ο Λάκης Βίγκας αναφέρθηκε στα τέσσερα κύρια τρέχοντα προβλήματα των μειονοτήτων που είναι η κατάργηση του εκλογικού κανονισμού και αδυναμία διεξαγωγής εκλογών από τα βακούφια ως δείγμα της ελλιπούς ανεξαρτησίας και αυτονομίας τους, η απόρριψη του αιτήματος για συνένωση βακουφίων, το ζήτημα των μαζμπούτ που παραμένει άλυτο παρά τις νομικές βελτιώσεις και το ζήτημα της νομικής προσωπικότητας των θρησκευτικών θεσμών.
Εκ μέρους του τουρκικού κράτους ο Διευθυντής της Γενικής .Διεύθυνσης Βακουφίων Αντνάν Ερτέμ με πνεύμα συγκρατημένης αισιοδοξίας προέβη σε σύντομη αναδρομή στις νομικές εναλλαγές των βακουφίων και αναφέρθηκε στην πρόσφατη κίνηση επιστροφής τμημάτων ακίνητης περιουσίας. Πιο φειδωλός στην προοπτική αισιόδοξης ενατένισης του θέματος, ο Υφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μπουγιούκαγια κατά τον χαιρετισμό του έθεσε εκ νέου το αμφιλεγόμενο θέμα της αμοιβαιότητας λέγοντας ότι «θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη και την πρακτική άλλων χωρών όπως της Ελλάδας για την πρόοδο που κάνει στα θέματα των θρησκευτικών ελευθεριών και μειονοτήτων σε κάθε συζήτηση που γίνεται».
Από το εν λόγω ιδιαιτέρως σημαντικό συνέδριο κατέστη σαφές ότι οι μειονότητες της Τουρκίας ζητούν ολοένα και περισσότερο από το τουρκικό κράτος να αφουγκραστεί την επιθυμία τους για την άμεση επανένταξη τους στην διαρκώς αναπτυσσόμενη τουρκική κοινωνία. Το εν λόγω αίτημα παρέμενε κενό γράμμα για δεκαετίες αλλά τώρα με την γενικότερη ανάπτυξη της Τουρκίας καθίσταται για πρώτη φορά δυναμικό και εκφράζεται με τρόπο δημοκρατικό για ένα δημοκρατικό μέλλον της τουρκικής κοινωνίας. Οι μειονότητες θέλουν να βγουν από την κοινωνική περιθωριοποίηση δεκαετιών και ζητούν από το τουρκικό κράτος να αντιμετωπίσει το θέμα τους ως μέρος των εσωτερικών υποθέσεων της Τουρκίας, αποδεσμευμένο και απολυτρωμένο από πρόσκαιρο γεωπολιτικό ανταγωνισμό και καιροσκοπισμό. Δεν πρόκειται για ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας με την Ελλάδα και άλλες γειτονικές της χώρες αλλά για πρόβλημα εσωτερικό της ίδιας της τουρκικής κοινωνίας, η οποία πρέπει να διακατέχεται από πολυπολιτισμικότητα, κοινωνική αρμονία, δημιουργικότητα, οικονομική και ατομική ανάπτυξη.
* Υπεύθυνος Ερευνητικού Προγράμματος Μέσης Ανατολής – ΕΛΙΑΜΕΠ