Οι νέες συνομιλίες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και κυρίως η εξαγγελία ξεχωριστών και ταυτόχρονων δημοψηφισμάτων για δεύτερη φορά στον Βορρά και στον Νότο της Κύπρου, ξύπνησε το φάντασμα του Σχεδίου Ανάν. Το σχέδιο εκείνο πέθανε το 2004, δολοφονημένο από τον εθνικισμό. Το ότι ήταν ακριβοδίκαιο μεταξύ των δύο πλευρών προκύπτει από τις ταυτόχρονες επιθέσεις που δέχτηκε και από τους δύο. Ο μεν τότε Τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς απέρριπτε «ένα σχέδιο το οποίο θα μας μετατρέψει σε μειονότητα». Αντίστοιχα, ο τότε Κύπριος πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος έκλαιγε στα κανάλια με τη φράση «παρέλαβα κράτος και δεν θα παραδώσω κοινότητα». Επίσης, ο τότε Ελληνας πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής πήγε για διαπραγματεύσεις και κλειδώθηκε στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του. Αργότερα, ο κ. Ευ. Βενιζέλος καταφέρθηκε κι αυτός εναντίον του Σχεδίου. Παπάδες απειλούσαν με κόλαση όποιον ψηφίσει ΝΑΙ. Το δήθεν διεθνιστικό ΑΚΕΛ ψήφισε ΟΧΙ «για να τσιμεντώσει το ΝΑΙ». Tώρα κατηγορεί τον Αρχιεπίσκοπο ότι κάνει στροφή επειδή ο σημερινός πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης τον εξαγόρασε. Ο Ν. Αναστασιάδης υπήρξε ο μόνος Κύπριος αρχηγός κόμματος που στήριξε το Σχέδιο Ανάν και βέβαια στιγματίστηκε ως προδότης. Σχεδόν κανένα από τα εμπλεκόμενα μέρη δεν άδραξε τότε την ευκαιρία να εξαλείψει το αμοιβαίο μίσος που ακολούθησε το χουντικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή του 1974. Κανείς δεν νοιάστηκε να οικοδομήσει ένα κράτος όπου θα συνευρίσκονταν αρμονικά η ελληνοκυπριακή και η τουρκοκυπριακή κοινωνία όπως συνευρίσκονταν επί αιώνες. Η αντιμετώπιση του Σχεδίου Ανάν έγινε με την εθνικιστική λογική του μηδενικού αθροίσματος. Πόσο τους «ρίχνουμε» και πόσο μας «ρίχνουν».
Δεν γνωρίζω το παρασκήνιο των πρόσφατων εξελίξεων και αρνούμαι τη συνωμοσιολογία περί φυσικού αερίου. Προφανώς, πρωταγωνιστές ήσαν ο ΟΗΕ, η Ε.Ε., οι ΗΠΑ, όπως και το 2004. Η κατάσταση όμως έχει αλλάξει δραματικά από τότε. Η νότια Κύπρος δεν ασκεί πλέον την ίδια έλξη στους Τουρκοκυπρίους ως πλούσια ευρωπαϊκή χώρα. Στους Ελληνοκυπρίους η κρίση μείωσε την αλαζονεία. Στην Τουρκία, η πολιτική κρίση εξελίσσεται σε οικονομική. Και στην Ελλάδα δεν σταμάτησε η απειλή της χρεοκοπίας. Θα μπορούσαν αυτά να σημαίνουν υπέρβαση των παρωχημένων εθνικισμών. Η πραγματικότητα όμως δείχνει ότι πολλοί παραμένουν αμετανόητοι υπερασπιστές της «τιμής του έθνους». Μικρή σημασία έχει αν το «νέο Σχέδιο Ανάν» θα είναι ακριβοδίκαιο, όπως μικρή σημασία είχε και το 2004. Αποδείχτηκε ότι και το πιο καλό Σχέδιο είναι ανίσχυρο μπροστά στο εθνικό μίσος.
Ηδη, ο ΣΥΡΙΖΑ έδωσε ρεσιτάλ συνωμοσιολογίας και εθνικισμού με αντιιμπεριαλιστικό μανδύα. Τα μικρά κυπριακά κόμματα (ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, οικολόγοι κ.λπ.) τάχθηκαν από την πρώτη στιγμή εναντίον των συνομιλιών, με πρώτο βιολί τον Νικόλα Παπαδόπουλο, γιο του αείμνηστου Τάσσου. Αν σε αυτό το κλίμα συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις, οδεύουμε προς τον δεύτερο θάνατο του Σχεδίου Ανάν. Είναι αλήθεια ότι το κλίμα κάπως φαίνεται να βελτιώνεται, αλλά πώς η πικρή γεύση του παρελθόντος να αφήσει περιθώρια για μεγάλες προσδοκίες;