Σε άρθρο του στο προσεχές τεύχος της βιβλιολογικής επιθεώρησης The New York Review of Books (NYRB, 20.3.2014), που αναρτήθηκε χθες στην ιστοσελίδα του έντυπου, ο Τίμοθι Σνάιντερ θέτει επί τάπητος την κρίση στην Ουκρανία.
Καθηγητής της Ιστορίας στο Γέιλ και συγγραφέας του εξαιρετικού «Ματωμένες χώρες: Η Ευρώπη ανάμεσα στον Χίτλερ και τον Στάλιν» (Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin, εκδ. Basic Books; First Trade Paper Edition edition, 2012), ο Σνάιντερ είχε αναφερθεί στις ταραχές της Ουκρανίας και στο προηγούμενο τεύχος του NYRB (20.2.2014), όπου έγραφε πως ο σημερινός πρόεδρος της Ουκρανίας, ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, έχει από τον περασμένο Ιανουάριο εγκαθιδρύσει μια «νέα δικτατορία» στη χώρα, σε «θλιβερή απομίμηση της Ρωσίας».
Στο νέο του άρθρο, ο Σνάιντερ εκφράζει την αγωνία του απέναντι στους δοκιμαζόμενους, διωκόμενους φιλοευρωπαϊστές Ουκρανούς, βλέποντας τη σκιά του Πούτιν να απλώνεται απειλητική πάνω από τη χώρα. Αναλύει, μεταξύ των άλλων, τον βασικό ιδεολογικό μοχλό που κρύβεται πίσω από τις αντιευρωπαϊκές δυνάμεις στην Ουκρανία: τον περίφημο ευρασιανισμό. Κάνει λοιπόν λόγο για έναν οργανισμό, την Ευρασιατική Ενωση, ο οποίος επισήμως αναμένεται να ανακοινώσει την ίδρυσή του τον Ιανουάριο του 2015, ήδη όμως έχει τεθεί σε λειτουργία, έχοντας ως έδρα του τη Μόσχα.
«Η Ευρασιατική Ενωση», γράφει ο Σνάιντερ, «σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Ενωση, δεν θεμελιώνεται πάνω στις αρχές της ισότητας και της δημοκρατικότητας των κρατών–μελών, στο δίκαιο ή στα ανθρώπινα δικαιώματα. Αντίθετα, είναι ένας ιεραρχικός οργανισμός που από τη φύση του μοιάζει απίθανο να δεχθεί στους κόλπους του δημοκρατίες βάσει του δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οποιαδήποτε δημοκρατία εντός της Ευρασιατικής Ενωσης θα αποτελούσε απειλή για την εξουσία του Πούτιν στη Ρωσία. Ο Πούτιν θέλει την Ουκρανία στην Ευρασιατική Ενωση, που σημαίνει ότι η Ουκρανία πρέπει να γίνει ολοκληρωτική, που σημαίνει ότι οι διαδηλωτές στην πλατεία Μαϊντάν πρέπει να συντριβούν».
Κατά τον ιστορικό του Γέιλ πάντα, η Ε.Ε. βασίζεται σε ένα μάθημα της Ιστορίας: ότι οι πόλεμοι του εικοστού αιώνα βασίστηκαν πάνω σε εσφαλμένες και επικίνδυνες ιδεολογίες, τον εθνικοσοσιαλισμό και τον σταλινισμό, οι οποίες πρέπει να απορριφθούν και να ξεπεραστούν μέσα από ένα σύστημα που θα εξασφαλίζει την ελεύθερη αγορά, την ελευθερία των κινημάτων των λαών και το κράτος πρόνοιας. Ο ευρασιανισμός, αντίθετα, παρουσιάζεται από τους υποστηρικτές του ως το αντίθετο της φιλελεύθερης δημοκρατίας».
Η θεμελιώδης αρχή του ευρασιανισμού, όπως διατυπώθηκε από τον εμπνευστή του, τον Ρώσο πολιτικό επιστήμονα Αλεξάντρ Ντουγκίν, θεμελιώνεται πάνω στην αρχή του «εθνομπολσεβικισμού»: «Αντί να απορρίπτει τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες, ο ευρασιανισμός καλεί τους πολιτικούς του 21ου αιώνα να αντλήσουν χρήσιμα μαθήματα τόσο από τον φασισμό όσο και από τον σταλινισμό. Το μέγα έργο του Ντούγκιν, “Τα θεμέλια της γεωπολιτικής”, που εκδόθηκε το 1997, ακολουθεί στενά τις ιδέες του Καρλ Σμιτ, του ηγετικού θεωρητικού πολιτικού στοχαστή των ναζί. Ο ευρασιανισμός δεν αποτελεί μονάχα ιδεολογική πηγή της Ευρασιατικής Ενωσης, είναι επίσης το πιστεύω ορισμένων στελεχών της κυβέρνησης Πούτιν και η κινητήρια δύναμη ενός ιδιαίτερα δραστήριου ακροδεξιού ρωσικού κινήματος νεολαίων».
Αν υποθέσουμε ότι τα ιδεώδη των Δυτικών, αστικών δημοκρατιών απειλούνται από τις διαβόητες αγορές που επιβάλλονται στην πολιτική, από την Ανατολή φαίνεται πως αναδύεται μια νέα, άλλου τύπου, απειλή για τη δημοκρατία.
