Εντάξει! Να χαρούμε το δίδυμο πλεόνασμα που πέτυχε η ελληνική οικονομία, αλλά όχι και να το πανηγυρίσουμε. Είναι σημαντικό –αν μη τι άλλο αποδείξαμε ότι μπορούμε να το κάνουμε– αλλά δεν είναι βιώσιμο. Κι αυτό διότι οι παλιές δομές του κράτους και της οικονομίας παραμένουν ανέπαφες. Τα πλεονάσματα είναι αποτέλεσμα της λιτότητας και όχι δημιουργίας νέου πλούτου, αυτού που είναι αναγκαίος για να αναστηθεί η χώρα.
Υπάρχει ένας δείκτης που κοιτούν πρώτα όλοι οι οικονομολόγοι για να διαπιστώσουν την υγεία μιας οικονομίας. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δείχνει πόσα λεφτά μπαίνουν (από εξαγωγές, τουρισμό κ.λπ.) και πόσα φεύγουν για (πρωτίστως) εισαγωγές. Αυτό φέτος –για πρώτη φορά στην ιστορία– έγινε θετικό. Μεγάλο επίτευγμα διότι την «επίχρυση δεκαετία» του βγάλαμε τα μάτια: το 2007, χρονιά που ο κ. Δημήτρης Σιούφας είχε κηρύξει… «έτος ανταγωνιστικότητας», είχαμε έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο 14,5% του ΑΕΠ (Σημείωση: το 1985 κάναμε υποτίμηση και διετές σταθεροποιητικό πρόγραμμα έχοντας έλλειμμα κάτω του 8%).
Καλύπταμε το έλλειμμα –που αυξανόταν σταθερά ολόκληρη τη δεκαετία– αυξάνοντας το κρατικό χρέος. Το κράτος δανειζόταν, μοίραζε τα δανεικά σε παροχές κι αυτές οι παροχές γίνονταν κατανάλωση μεγάλο μέρος της οποίας ήταν εισαγόμενα. Το έλλειμμα ειδικά στο εμπορικό ισοζύγιο δεν ήταν καταστροφικό μόνο επειδή αύξανε το χρέος, αλλά επειδή δημιουργούσε και γονιδιακές μεταλλάξεις στην οικονομία. Κανείς λογικός επιχειρηματίας δεν σκεφτόταν την παραγωγή αφού οι εισαγωγές πρόσφεραν περισσότερα κι άκοπα λεφτά.
Η κάλυψη αυτού του ελλείμματος είναι το καλό νέο. Το κακό νέο είναι ο τρόπος που επιτεύχθηκε. Το εμπορικό έλλειμμα, δηλαδή ο λογαριασμός μόνο των προϊόντων είχε φτάσει, το 2008, τα 45,8 δισ. Αυτό το έλλειμμα έπεσε πέρυσι στα 17,2 δισ. Το πλεόνασμα στο (συνολικό) ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, οφείλεται στον τουρισμό, που πάντα ήταν πλεονασματικός για την ελληνική οικονομία.
Ομως: η προσαρμογή στο εμπορικό ισοζύγιο έγινε μειώνοντας τις εισαγωγές κατά 24,1 δισ. και αυξάνοντας τις εξαγωγές (κυρίως προϊόντων πετρελαίου) κατά 2,7 δισ. Συνεπώς ήταν η πτώση του βιοτικού επιπέδου και όχι η νέα παραγωγή που έφτιαξε το πλεόνασμα.
Ο τουρισμός πήγε σχετικά καλά, αλλά μόλις το 2013 φτάσαμε στο επίπεδο εισπράξεων του 2008 (περί τα 12 δισ.). Το 2009 έγινε βουτιά και σε αριθμό επισκεπτών και στα έσοδα· η εικόνα της φλεγόμενης Αθήνας μετά τον Δεκέμβριο του 2008 κόστισε πολλά. Η αύξηση των εσόδων στον τουρισμό οφείλεται σε μία από τις λίγες θεσμικές αλλαγές που έγιναν την περίοδο της κρίσης, δηλαδή στην απελευθέρωση της κρουαζιέρας. Τα έσοδα θα ήταν μεγαλύτερα αν οι χιλιάδες επιβάτες κρουαζιερόπλοιων που αποβιβάζονται π.χ. στον Πειραιά δεν περιδιάβαιναν την Αθήνα με κλειστά συνήθως τα μαγαζιά· κάτι θα έβλεπαν στις βιτρίνες, κάτι θα αγόραζαν. Η μισή απελευθέρωση –δηλαδή η άρση των περιορισμών στην κρουαζιέρα– έδειξε άμεσα ότι η οικονομία δεν είναι σε κώμα. Στο πρώτο ερέθισμα απελευθέρωσης αμέσως κινήθηκε. Οι επισκέπτες πλήθυναν και συνέβαλαν να δημιουργηθεί πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Απλώς διάφορες συντεχνίες δεν τους επέτρεψαν να συμβάλουν κι άλλο.
Ολα τα παραπάνω δείχνουν ότι η ελληνική οικονομία δεν είναι καλά. Αλλά –αντιθέτως με τις ειδήσεις περί θανάτου της– έχει δυναμική. Απλώς χρειάζεται χώρο να ανασάνει κι αυτό δεν το επιτρέπουν διάφορες παλαιοκομματικές και παλαιοσυντεχνιακές πρακτικές, που δυστυχώς παρά την κρίση συνεχίζονται.