Οι πλατείες της οργής, οι πλατείες της ελπίδας. Αλλά και των χαμένων μαχών, των αντεπαναστάσεων, των εμφυλίων, των παλινορθώσεων παλιών καθεστώτων, της μετάβασης σε μια μετριοπαθή κατάσταση έτοιμη να ανατραπεί από νέα τυραννικά καθεστώτα. «Στις πλατείες ανθεί η δημοκρατία. Είναι το λαϊκό Κοινοβούλιο, που θα πιέσει το εκλεγμένο Κοινοβούλιο και θα επηρεάσει τη στάση του», είχε πει Αιγύπτιος πολιτικός (όπως θα έλεγαν και οι «Αγανακτισμένοι» στη Δύση) πριν από την περυσινή αιματοβαμμένη επέτειο της Αραβικής Ανοιξης στην πλατεία Ταχρίρ. Είκοσι ημέρες εξέγερσης, 850 νεκροί, απομάκρυνση Μουμπάρακ, νέο ισλαμικό καθεστώς, στρατιωτικό πραξικόπημα. Και στην Τυνησία, από την κεντρική πλατεία της Σίντι Μπουζίτ ξεκίνησε η εξέγερση που έφερε την ανατροπή του Μπεν Αλι και –εδώ– ένα περισσότερο δημοκρατικό πολυκομματικό σύστημα. Στη Συρία, μια ειρηνική εξέγερση, που μεταλαμπαδεύτηκε από την κεντρική πλατεία της Δαμασκού σε πολλές πόλεις, μετεξελίχθηκε σε ατέρμονα αδελφοκτόνο εμφύλιο και προσφυγιά εκατομμυρίων. Στην Κωνσταντινούπολη, στην πλατεία Ταξίμ, νέοι και προοδευτική μεσαία τάξη συμπλέκονται διαρκώς με τους ισλαμιστές σε μια αδιάλειπτη σύγκρουση πολιτισμών.
Πλατεία Ανεξαρτησίας, στο Κίεβο. Ενα αξεδιάλυτο, μη συνεκτικό κουβάρι οι διαδηλωτές – ανιδιοτελείς αγωνιστές της δημοκρατίας, ρωσόφιλοι, ευρωπαϊστές, ολιγάρχες, επιχειρηματίες, σταρ, εθνικοσοσιαλιστές «κατά της ρωσοεβραϊκής μαφίας»… Κραυγές, γροθιές, οδοφράγματα, οδομαχίες, ποτάμια αίματος, φυγή Γιανουκόβιτς, χάζι του ηγετικού πλούτου, σχηματισμός κυβέρνησης από τον νεοναζιστικό Δεξιό Τομέα, ρωσικά στρατεύματα σε ετοιμότητα, σύννεφα απόσχισης στην Κριμαία.
Η εξέγερση δεν είναι μια κατάσταση οργανωμένη, στρατιωτική, αλλά ένα ξέσπασμα που ελπίζει σε μια διαδικασία αυτονόμησης, μια θυμωμένη φλόγα που ξεπηδάει από οδυνηρές πληγές. Μια διάρρηξη των παγιωμένων σχέσεων μεταξύ πολιτών και των θεσμών τους, ένα αιφνίδιο πέρασμα από την αδράνεια στη διεκδίκηση. Στη μικρή της διάρκεια, όπως στο φως της αστραπής, σχεδιάζεται το περίπλοκο σημάδι της ανθρώπινης ύπαρξης.
Είναι η στιγμή κατά την οποία η κριτική μεταμορφώνεται σε όραμα και το όραμα ενσαρκώνεται σε πράξη που ανακόπτει από το παρελθόν τον ρου της καθημερινότητας και εγκαθιδρύει κάτι νέο, μια νέα πίστη μέσα στο κενό που αφήνουν οι παλιές δοξασίες. Ανάμεσα στα ερείπια φυτρώνουν ακτινοβόλες ιδέες. Ομως σύντομα, παλιά τρομακτικά είδωλα επανέρχονται (και πώς θα ήταν δυνατόν να μην ενσκήψουν και πάλι, ύστερα από βαθιά εδραιωμένους ολοκληρωτισμούς, με διασπασμένους επαναστάτες, γεωπολιτικές επιρροές) και αναδύονται ξανά ο αυταρχισμός, η καταπίεση, ο «γύψος», οι διώξεις, ο εξανδραποδισμός, το σφράγισμα των ματιών μπροστά τις ασυνέπειες των δογμάτων και τις φρικαλεότητες των πολιτικών ηγετών. Κράτη καταρρέουν, κινήματα αποσχίζονται ή απολιθώνονται, ιδεολογίες χάνονται.
Ομως η ελπίδα ξαναγεννιέται ύστερα από κάθε υπόσχεση που δεν τηρήθηκε, από κάθε μετάβαση που δεν πέτυχε. Οι εξεγέρσεις, σύμβολα της μαζικής αντίδρασης κατά της διάβρωσης της δημοκρατίας, θυμίζουν, ακριβώς, πόσο εύθραυστη μπορεί να είναι η φαινομενικά χαλύβδινη απολυταρχική μηχανή, αφήνουν να ακουστεί μια άλλη φωνή, μια νέα ιδέα, να φανεί ο ήλιος που θα φωτίσει τις πορείες των ανθρώπων στο μέλλον.