«Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή σχεδιάζω βελτιώσεις στο ρυθμιστικό περιβάλλον. Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο εξηγώ γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε ρυθμιστικές βελτιώσεις. Και την Κυριακή προσεύχομαι». Η ρήση ανήκει στον Ελληνοαμερικανό Τσαρλς Καλομοίρης, ειδικό στη διεθνή τραπεζική που έχει εμπλακεί ενεργά στις προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση του χρηματοοικονομικού κλάδου στις ΗΠΑ αλλά και την Ευρώπη.
Πρόσφατα παραιτήθηκε από τον συμβουλευτικό ρόλο του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου, μιας επιτροπής που συστήθηκε για να απαντήσει στις προκλήσεις των πολύ σημαντικών για να καταρρεύσουν τραπεζών. Ο Καλομοίρης κρατάει μικρό καλάθι απέναντι στις προσπάθειες της Ευρώπης να θωρακίσει τις τράπεζές της. Οπως αρκετοί Αμερικανοί, θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα υποκύψει στις πολιτικές πιέσεις των μεγάλων χωρών και στα τεστ κοπώσεως που θα πραγματοποιήσει δεν θα παρουσιάσει όλους τους «σκελετούς στην ντουλάπα» των τραπεζών, αλλά μόνο τους λιγότερο τρομακτικούς. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι δεν θα προβλέπει υπέρογκα ποσά για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, παρά μόνο όσα νομίζει ότι μπορούν να βρεθούν σχετικά εύκολα, χωρίς να κλείσουν πολλές τράπεζες και χωρίς να βάλουν φορολογούμενοι και επενδυτές βαθιά το χέρι στην τσέπη.
Θυμήθηκα τη φράση του καθηγητή Καλομοίρης με αφορμή τη διαμάχη με την τρόικα για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών: τις χαμηλές προβλέψεις της BlackRock, τις υψηλότερες απαιτήσεις του ΔΝΤ, το δημοσίευμα των Financial Times που ανεβάζει το ποσό στα 16 δισ. ευρώ. Οταν ανακοινωθεί η μεθοδολογία της BlackRock, η εφημερίδα ίσως θεωρήσει πολύ ήπιες τις υποθέσεις των τεστ κοπώσεως, ανάλογα με τις οποίες διαμορφώνεται και το ποσό. Το ίδιο πιθανώς να κάνει και όταν πραγματοποιηθούν τα τεστ κοπώσεως της ΕΚΤ.
Η διαφορά στη δική μας περίπτωση είναι ότι, λόγω του δανειακού προγράμματος, η πίεση είναι μεγαλύτερη, καθώς οι συζητήσεις γίνονται στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για τη χορήγηση της επόμενης δόσης. Το ΔΝΤ πιέζει ώστε να εξασφαλίσει ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μαξιλάρι, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι θα μεγαλώσει το χρηματοδοτικό κενό. Μπορεί βέβαια η διαφωνία να είναι μόνο ένα διαπραγματευτικό εργαλείο. Στην τελική ανάλυση, όπως έγραφε χθες η «Καθημερινή», η απόφαση θα είναι πολιτική. Κι αυτό ακριβώς είναι που προβληματίζει τους αναλυτές, που θεωρούν ότι η Ευρώπη έχει ήδη αργήσει πολύ να αναγνωρίσει τη σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός της κλάδος.
Ο Καλομοίρης μόλις εξέδωσε ένα βιβλίο για τις τράπεζες με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Fragile By Design», (Ευάλωτες από σχεδιασμού τους). Σε αυτό εξηγεί ότι το πολιτικό σύστημα κάθε χώρας προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό και το πόσο ευάλωτο είναι το τραπεζικό τους σύστημα. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, έχουν ένα ιστορικό συστημικών τραπεζικών κρίσεων λόγω του λαϊκιστικού χαρακτήρα των πολιτικών τους θεσμών, που είναι όμηροι ομάδων συμφερόντων. Αντίθετα, ο Καναδάς, για παράδειγμα, έχει έναν ασφαλή τραπεζικό κλάδο διότι το ίδιο το Σύνταγμά του έχει δημιουργηθεί για να αποτρέπει τις υποχωρήσεις σε ομάδες συμφερόντων. Ετσι, ο Καλομοίρης θεωρεί ότι οι δύο χιλιάδες σελίδες του νομοσχεδίου Ντοντ-Φρανκ δεν θα καταστήσουν τις τραπεζικές κρίσεις λιγότερο πιθανές στις ΗΠΑ, καθώς όπως εκτιμά λείπει η πολιτική βούληση. Οπως το έθεσε χαρακτηριστικά, «ένας πολιτικός που δεν ξέρει να πετύχει την κατάλληλη πολιτική συμφωνία θα αντικατασταθεί με κάποιον που θα το κάνει».
Λίγο μετά την παρουσίαση του βιβλίου του στην αίθουσα συνεδριάσεων της Παγκόσμιας Τράπεζας πριν λίγες ημέρες, παρουσία και του επικεφαλής οικονομολόγου του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ, τον ρώτησα τι είδους θεωρεί ότι είναι ο ελληνικός τραπεζικός κλάδος. Ο Καλομοίρης δεν έχει αμφιβολία ότι είναι λαϊκιστικός. Μπορεί οι ελληνικές τράπεζες να είναι πιο συντηρητικές από τις αμερικανικές, διότι δεν στοιχημάτισαν σε ριψοκίνδυνα ή και τοξικά προϊόντα, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει και ότι λειτουργούν ορθολογικά. Κάθε θαλασσοδάνειο που δίνεται για λόγους ή/και με όρους μη αξιοκρατικούς, ως μία πολιτική ή επιχειρηματική χάρη, καθιστούν λιγότερο αποδοτικό, άρα και πιο ευάλωτο, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.