Καθώς το ελληνικό πολιτικό προσωπικό συνεχίζει να μας αποδεικνύει το επίπεδό του με πολλαπλούς κι ανάγλυφους τρόπους, κερδίζουν έδαφος ιδέες ρηξικέλευθες και κάπως αφελείς, ότι δηλαδή αυτό που λείπει είναι, ας πούμε, τεχνοκράτες. Ή «άνθρωποι της αγοράς». Ή παρέες από έξυπνους και πετυχημένους σε άλλους χώρους επαγγελματίες, που θα δώσουν τη λύση που οι πολιτικοί καριέρας δεν μπορούν.
Οι ιδέες αυτές δεν είναι εντελώς αβάσιμες. Πράγματι, αν μαζέψεις δέκα τυχαίους από τον δρόμο και τους βάλεις στη Βουλή, πιθανότατα θα αποδειχθούν καλύτεροι πολιτικοί από τους Λιάπηδες και τους Ταμήλους. Αλλά αυτό δεν λέει και πολλά. Αφ’ ενός, σιγά τον πήχυ. Αφ’ ετέρου, η χώρα είναι πτωχευμένη, στα τάρταρα, κι αυτό που χρειάζεται είναι «καλοί» πολιτικοί, ικανοί να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση πιο δύσκολη από τις ανάγκες μιας κανονικής χώρας.
Αλλά τι είναι «καλός πολιτικός»; Τι δουλειά κάνει;
Συνοπτικά, ένας πολιτικός που θέλει να παραγάγει έργο σε μια δημοκρατική πολιτική σκηνή πρέπει να έχει κάποιες βασικές ικανότητες. Πρέπει να ξέρει:
1. Ποιο είναι το πρόβλημα
2. Τι πρέπει να γίνει για να λυθεί
3. Με ποιον τρόπο θα δρομολογηθεί θεσμικά η λύση (νομοθεσία)
4. Πώς θα υλοποιηθεί από τη δημόσια διοίκηση (εφαρμογή του νόμου)
5. Πώς θα επανεκλεγεί ο ίδιος
Στη συζήτηση που γίνεται σχετικά με το δικό μας πολιτικό προσωπικό τα τελευταία χρόνια, κουβεντιάζουμε κυρίως για το 1 και το 2, πιστεύουμε ότι αυτά είναι το ζητούμενο, εκεί είναι το πρόβλημα, εκεί λείπουν οι σωστοί άνθρωποι. Πολλοί πιστεύουν ότι αν βρεθούν πέντε, δέκα ή πενήντα άνθρωποι με σωστές ιδέες, τελείωσε, αυτό ήταν, θα τα λύσουμε όλα και θα επιστρέψουμε στην ευμάρεια και την τρυφηλότητα που τόσο λατρέψαμε.
Κατά τη γνώμη μου το πρόβλημα βρίσκεται στα νούμερα 3 και 4, τα οποία ελάχιστα συζητιούνται, κυρίως γιατί δεν ξέρουμε ακριβώς τι προϋποθέτουν. Οποιος έχει παρακολουθήσει από κοντά τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος και της δημόσιας διοίκησης καταλαβαίνει ότι η άσκηση της πολιτικής είναι μια διαρκής μάχη απέναντι σε δομές, θεσμούς, αντικρουόμενα συμφέροντα και γραφειοκρατικές και άλλες διαδικασίες, που δεν είναι κι όλες ανώφελες ή άχρηστες. Η διαδρομή από την ιδέα στη μορφοποίησή της ώστε να έχει θεσμική υπόσταση (π.χ. ένα νομοσχέδιο), την αποδοχή της από ένα πολυδιασπασμένο πολιτειακό όργανο και μετά την εφαρμογή της από τη δημόσια διοίκηση είναι τεράστια και γεμάτη εμπόδια. Κι είναι ακριβώς η δουλειά που καλούνται να κάνουν οι υπουργοί και οι πρωθυπουργοί δημοκρατικών κυβερνήσεων ή μάλλον το παραπροϊόν της κύριας δουλειάς τους, που είναι να βαφτίζουν παιδάκια, να κόβουν πίτες και να σφίγγουν χέρια σε εκκλησίες για να τους θυμηθούν οι ψηφοφόροι στις επόμενες εκλογές και να τους δώσουν περισσότερο χρόνο για να υλοποιήσουν περισσότερα παραπροϊόντα.
Δεν είναι μια δουλειά εύκολη και δεν μπορεί να την κάνει οποιοσδήποτε «τεχνοκράτης» ή «άνθρωπος με σωστές ιδέες». Ο καλός, αποτελεσματικός πολιτικός κατά τη γνώμη μου δεν είναι εντελώς απαραίτητο να είναι ηθικός και τίμιος, αλλά είναι εντελώς απαραίτητο να ξέρει πώς λειτουργεί το σύστημα και να μπορεί να το χρησιμοποιήσει για να υλοποιήσει τις «σωστές ιδέες» του.
Σαν τον Λίντον Τζόνσον, ας πούμε. Ο Λίντον Τζόνσον ήταν ο 36ος πρόεδρος των ΗΠΑ, αυτός που ανέλαβε μετά τη δολοφονία του Κένεντι. Δεν ήταν τίμιος άνθρωπος, ούτε ηθικός. Ηταν ένα λαμόγιο που πλούτισε από την πολιτική, ένα «κομματόσκυλο» των Δημοκρατικών, και επίσης δεν ήταν ιδιαίτερα λαοφιλής ή λαοπλάνος, και στα της εξωτερικής πολιτικής τα έκανε και θάλασσα. Αλλά πέρασε στην Ιστορία ως ένας από τους καλύτερους προέδρους της χώρας επειδή στα πέντε χρόνια της θητείας του κατάφερε να περάσει μεταρρυθμίσεις που οι προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις της χώρας αποτύγχαναν να περάσουν για πάρα πολύ καιρό, όπως ένα ιστορικό νομοσχέδιο για τα πολιτικά και εκλογικά δικαιώματα των μειονοτήτων, ένα νέο μεταναστευτικό νομοσχέδιο και μια σειρά από μέτρα που βελτίωσαν τις οικονομικές προοπτικές εκατομμυρίων πολιτών.
Ολα αυτά τα πέτυχε επειδή ήταν πολύ καλός στο «3» και το «4» της παραπάνω λίστας. Ηταν για πολλά χρόνια ηγέτης των Δημοκρατικών στη Γερουσία και ήξερε πώς περνάει ένας νόμος, τι λάντζα και διαπραγμάτευση και μαλαγανιές και συμβιβασμοί πρέπει να γίνουν για να εξασφαλιστούν οι απαραίτητες ψήφοι, να διαμορφωθούν οι απαραίτητες συμμαχίες, να δοθούν τα απαραίτητα ανταλλάγματα, ώστε να περάσει μια μεταρρύθμιση που ισχυρά μπλοκ της κοινωνίας και της πολιτικής σκηνής δεν θέλουν, και αφού περάσει να εφαρμοστεί κιόλας. Ηταν ένα πολιτικό ζώο.
Αυτό μας λείπει.
Οχι παρέες, διανοούμενοι ή τεχνοκράτες. Αποτελεσματικοί πραγματιστές που, από μια πετριά της τύχης ή της ιδιοσυγκρασίας, αποκτούν πρόσβαση στην πολιτική μηχανή της χώρας και καταφέρνουν να τη δαμάσουν. Δεν διατηρώ πολλές ελπίδες ότι θα τους βρούμε, βεβαίως. Αυτού του είδους οι ικανότητες δεν φαίνονται στην τηλεόραση και στα μπλογκ.