Αν κανείς αναρωτηθεί ποιες είναι οι δύο λέξεις που σχετίζονται περισσότερο με τον παράκτιο τουρισμό στην Ευρώπη, θα κατέληγε μάλλον στον ήλιο και στη θάλασσα. Οι λέξεις αυτές φέρνουν στον νου εικόνες από ειδυλλιακά τοπία, όπου παραθεριστές από όλο τον κόσμο συρρέουν για να χαλαρώσουν και να ανανεωθούν. Είναι όμως αυτά αρκετά για να διασφαλίσουν την ανάπτυξη του κλάδου;
Ο θαλάσσιος τουρισμός αποτελεί τη ραχοκοκαλιά των παράκτιων και νησιωτικών οικονομιών. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση ήδη απασχολεί πάνω από τρία εκατομμύρια ανθρώπους, παράγει πάνω από 180 δισ. ευρώ ετησίως και αντιπροσωπεύει πάνω από το ένα τρίτο του συνόλου της θαλάσσιας ευρωπαϊκής οικονομίας. Ο αριθμός των τουριστών που φτάνουν κάθε χρόνο στις ακτές μας από όλο τον κόσμο, αυξάνεται σταθερά τα τελευταία δέκα χρόνια. Χάρη στον θαλάσσιο τουρισμό αναπτύσσονται παράλληλα και άλλοι συναφείς κλάδοι. Για παράδειγμα, 280.000 Ευρωπαίοι εργάστηκαν, το 2012, στη ναυπήγηση και ναύλωση σκαφών και την κατασκευή εξοπλισμού για θαλάσσια σπορ. Στη Στρατηγική της για τη Γαλάζια Ανάπτυξη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσδιόρισε τον παράκτιο και θαλάσσιο τουρισμό ως έναν από τους πέντε βασικούς θαλάσσιους τομείς με σημαντικό αναπτυξιακό δυναμικό.
Αλλά, πίσω από αυτή την επιτυχία, τις αδιαμφισβήτητες δυνατότητες και την ομορφιά των παράκτιων περιοχών μας, κρύβονται διαρθρωτικά προβλήματα και προκλήσεις, που παρεμποδίζουν την ικανότητα του κλάδου να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να δώσει την απαραίτητη ώθηση για ανάπτυξη στην Ευρώπη. Ο θαλάσσιος τουρισμός έχει μεγάλες διαφορές από τους άλλους τουριστικούς κλάδους. Πάνω από το 90% των επιχειρήσεών του είναι μικρομεσαίες ή μικροεπιχειρήσεις. Εχουν να αντιμετωπίσουν την έντονη εποχικότητα, μια διαρκώς μεταβαλλόμενη ζήτηση, την έλλειψη επαρκών δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, περιορισμένη εφαρμογή καινοτόμων λύσεων, καθώς και δυσκολίες πρόσβασης σε χρηματοδότηση. Ο παγκόσμιος τουριστικός ανταγωνισμός έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της μείωσης του μεταφορικού κόστους, ενώ η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σημαντικά την τουριστική βιομηχανία. Το διακύβευμα για την Ε.Ε. είναι να παραμείνει ο κλάδος ανταγωνιστικός και οι ακτές και τα νησιά μας ελκυστικά σε τουρίστες και επενδυτές.
Με αυτή τη προοπτική, πρόσφατα παρουσιάσαμε μια πανευρωπαϊκή στρατηγική για την τόνωση του παράκτιου και θαλάσσιου τουρισμού. Ο στόχος μας είναι να διευκολύνουμε τον κλάδο να προσαρμοσθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις και να βοηθήσουμε τις παράκτιες περιφέρειες και τις επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές προκλήσεις, ώστε ο θαλάσσιος τουρισμός να αποτελέσει βασική κινητήρια δύναμη της γαλάζιας ευρωπαϊκής οικονομίας. Προέχει λοιπόν να βελτιώσουμε τις επιδόσεις και την ανταγωνιστικότητα. Δηλαδή να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της εποχικότητας, των ελλιπών επαγγελματικών δεξιοτήτων, των δυσκολιών της σύνδεσης των νησιών και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Να παράσχουμε επίσης ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο κλάδος της κρουαζιέρας και οι νέες ευκαιρίες που δημιουργεί. Η κρουαζιέρα αποφέρει πάνω από 15 δισ. ευρώ ετησίως στην Ε.Ε., απασχολεί 330.000 άτομα, και αυξάνεται πάνω από 10% ετησίως τα τελευταία δέκα χρόνια. Προκειμένου να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες, που συνδέονται με την πραγματικότητα αυτών των αριθμών, είναι απαραίτητη η καλύτερη συνεργασία όλων των φορέων που εμπλέκονται, είτε διασυνοριακά είτε σε δια-τομεακό επίπεδο. Η προώθηση ενός πανευρωπαϊκού διαλόγου μεταξύ των φορέων κρουαζιέρας, των οργανισμών των λιμανιών και των παράκτιων φορέων τουρισμού θα βοηθήσει τις παράκτιες περιοχές να ανοιχτούν σε νέες αγορές και να δημιουργήσουν ένα φιλικό περιβάλλον για ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και ανάπτυξη νέων προϊόντων. Θα διευρύνει επίσης τις εμπειρίες των τουριστών μέσα από την αξιοποίηση των μοναδικών ευκαιριών που δίνουν ο πολιτισμός, η κουλτούρα, τα μνημεία μας, στις ακτές και στους βυθούς μας, η γαστρονομία και οι ποικίλες αθλητικές δραστηριότητες.
Αν η ευρωπαϊκή οικονομία θέλει να είναι ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο και να προσελκύει επισκέπτες δώδεκα μήνες τον χρόνο, ο κλάδος του θαλάσσιου και παράκτιου τουρισμού πρέπει να διαφοροποιήσει το προϊόν που προσφέρει. Γι’ αυτό το λόγο η στρατηγική μας περιέχει συγκεκριμένες προτάσεις για την προώθηση των δεξιοτήτων και της καινοτομίας μέσω της στοχευμένης χρήσης των σύγχρονων τεχνολογιών. Οι πιέσεις που δέχονται τα παραθαλάσσια θέρετρα δεν είναι μόνο οικονομικές. Οι ακτές μας είναι από τις πιο πυκνοκατοικημένες ευρωπαϊκές περιοχές. Συνεπώς δέχονται πολλαπλές περιβαλλοντικές πιέσεις. Η προώθηση της βιωσιμότητας και της αειφορίας στον τουριστικό κλάδο είναι σημαντική. Το φυσικό μας περιβάλλον συνιστά συγκριτικό πλεονέκτημα για την προσέλκυση τουριστών.
Τέλος, για να μεγιστοποιηθεί η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, επιδιώκουμε να αναπτύξουμε έναν ειδικό οδηγό μέσω του Διαδικτύου. Ο οδηγός αυτός θα παρέχει πληροφορίες και καθοδήγηση σχετικά με το ευρύ φάσμα των δυνατοτήτων χρηματοδότησης από την Ε.Ε. Από την πλευρά μας, θα ενθαρρύνουμε τα κράτη-μέλη να χρησιμοποιούν πιο αποτελεσματικά τις νέες ευκαιρίες χρηματοδότησης.
Η Ε.Ε. αναγνωρίζει τις δυνατότητες της θάλασσας και των παράκτιων περιοχών για την οικονομική ανάπτυξη. Αξίζει να επενδύσουμε, έτσι ώστε να γίνει ο κλάδος του θαλάσσιου τουρισμού πιο βιώσιμος και ανταγωνιστικός σε παγκόσμιο επίπεδο. Επομένως, αν μας ρωτήσει κανείς ποιες λέξεις σχετίζονται περισσότερο με τον παράκτιο τουρισμό στην Ευρώπη, δεν θα απαντούσαμε ήλιος και θάλασσα, αλλά μάλλον ανταγωνιστικότητα και απασχόληση.
* Ο κ. Antonio Tajani είναι αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αρμόδιος επίτροπος για τη Βιομηχανία.
** Η κ. Μαρία Δαμανάκη είναι επίτροπος αρμόδια για τη Θαλάσσια Πολιτική.