Εδώ και πολύ καιρό ήθελα να γράψω ένα άρθρο για το outsourcing. Την αφορμή μού την έδωσε ο υποψήφιος του Συριζα για τον δήμο της Αθήνας, κ. Γαβριήλ Σακελλαρίδης. Τον άκουσα πρόσφατα να επαναλαμβάνει σε δύο τηλεοπτικές εμφανίσεις του, όταν ερωτάται για το «πού θα βρει τα χρήματα» για να κάνει αυτά που υπόσχεται, περίπου τα ακόλουθα: «Ο δήμος πληρώνει ιδιωτική εταιρεία 25 εκατ. τον χρόνο για τη συντήρηση των απορριμματοφόρων, ενώ διαθέτει συνεργεία που θα μπορούσαν να κάνουν την ίδια δουλειά». Μάλιστα δήλωσε ότι «δεν του αρέσει το outsourcing». Αυτή είναι μια καλή θεωρία. Θα σας εξιστορήσω όμως μια πρακτική εφαρμογή της, στη σύγχρονη Ελλάδα, για να σας τεκμηριώσω ότι μεταξύ θεωρίας και πράξης υπάρχει «χάσμα μέγα».
Οταν το 1990 ανέλαβε υπουργός Εσωτερικών ο Σωτήρης Κούβελας, ζήτησε να γνωρίσει όλους τους διευθυντές του υπουργείου του. Κατά την παρουσίαση των διαφόρων δραστηριοτήτων, εμφανίστηκε και μια Διεύθυνση Επιδιόρθωσης Μηχανημάτων Οδοποιίας. Οταν ο κ. Κούβελας ζήτησε λεπτομέρειες για τη δραστηριότητα της Διεύθυνσης αυτής, η οποία είχε προϋπολογισμό 200 εκατομμύρια δραχμές, πήρε την ακόλουθη, φαινομενικά πολύ λογική, απάντηση. «Κύριε υπουργέ, αντί να δίνουμε χρήματα σε ιδιωτικά συνεργεία για την επισκευή των μηχανημάτων οδοποιίας που διαθέτουν οι νομαρχίες, δημιουργήσαμε τη Διεύθυνση αυτή». Βλέπετε αμέσως πόσο «σύγχρονη» είναι η ιδέα του κ. Σακελλαρίδη. Είναι της δεκαετίας του ’80, τότε που το ΠΑΣΟΚ ήθελε σώνει και καλά να μεγαλώσει το Δημόσιο, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Η επόμενη ερώτηση του υπουργού ήταν η ακόλουθη: «Τι έσοδα είχαμε από τη Διεύθυνση αυτή;». Και τότε πήρε την απίστευτη απάντηση: «Τα έσοδα είναι περιορισμένα, μόλις 152.000 δραχμές, γιατί δεν έχουμε μηχανικούς για να κάνουν συντηρήσεις»! Οταν ο υπουργός ρώτησε «τι απέγιναν οι μηχανικοί που είχαν προσληφθεί για τις συντηρήσεις», πήρε την αναμενόμενη απάντηση ότι «οι μηχανικοί έχουν γίνει προϊστάμενοι και υπάλληλοι γραφείου». Οπως αντιλαμβάνεστε, ο κ. Κούβελας διέλυσε αμέσως τη Διεύθυνση αυτή και οι υπάλληλοι πήγαν σε άλλες υπηρεσίες, γιατί φυσικά δεν μπορούσε να τους απολύσει.
Η παραπάνω ιστορία είναι πολύ χαρακτηριστική και εξαιρετικά διδακτική. Οταν αποφασίζουμε να δημιουργήσουμε μια δραστηριότητα, συνήθως εξετάζουμε το κόστος στατικά και όχι διαχρονικά. Ετσι ακριβώς έχει μεγαλώσει το Δημόσιο. Συνεχώς δημιουργούμε καινούργιες Διευθύνσεις, τις στελεχώνουμε με υπαλλήλους και σε λίγα χρόνια, οι υπάλληλοι προάγονται και έχουμε ανάγκη από νέους υπαλλήλους για να κάνουν την ίδια δουλειά, αλλά παράλληλα έχουμε να πληρώνουμε τους προϊστάμενους, τους τμηματάρχες και διευθυντές που στο μεταξύ δημιουργήσαμε. Κάτι παρόμοιο γίνεται με τους υπαλλήλους καθαριότητας στους δήμους. Προσλαμβάνεται κάποιος (ο οποίος μπορεί να είναι και πτυχιούχος) για να δουλεύει στην καθαριότητα και ύστερα από λίγους μήνες πάει σε άλλη θέση και πρέπει να πάρουμε κάποιον άλλο για να κάνει τη δουλειά του. Αν η καθαριότητα ήταν δουλειά εργολάβου δεν θα υπήρχε αυτή η δυνατότητα. Ετσι εξηγείται και η ελληνική μοναδικότητα να μην αφήνουμε την αποκομιδή των σκουπιδιών σε εξειδικευμένες εταιρείες, οι οποίες θα έβγαζαν και χρήματα από τα σκουπίδια, αλλά θέλουμε σώνει και καλά να προσλαμβάνουμε δημοτικούς υπαλλήλους για τον ιερό αυτό σκοπό.
Το καταραμένο outsourcing σε προστατεύει ακριβώς από όλα αυτά τα φαινόμενα. Πληρώνεις ένα προκαθορισμένο ποσό για μια συγκεκριμένη υπηρεσία. Αν μάλιστα δεν παρέχεται η υπηρεσία ή παρέχεται πλημμελώς, τότε υπάρχουν συνήθως και σημαντικές ρήτρες. Αντίθετα όταν η υπηρεσία παρέχεται εσωτερικά, ούτε ρήτρες υπάρχουν αλλά ούτε και ευθύνες.
Ο κ. Σακελλαρίδης, στις ίδιες συνεντεύξεις, αναφέρθηκε ακόμα στην πληροφορική. Είπε περίπου τα εξής: «Ο δήμος πληρώνει 900.000 ευρώ σε κάποια εταιρεία για την ανάπτυξη ενός λογισμικού, ενώ την ίδια δουλειά θα μπορούσε να την κάνει η Δημοτική Αναπτυξιακή Εταιρεία Μηχανογράφησης που διαθέτει». Προσωπικά είμαι ένθερμος υποστηρικτής του outsourcing και πιστεύω ότι ο κυριότερος παράγοντας που δεν έχουμε καλές υπηρεσίες πληροφορικής στο Δημόσιο είναι το γεγονός ότι το Δημόσιο προσπαθεί να τα κάνει όλα με ίδια μέσα. Τα τελευταία χρόνια το Δημόσιο έχει ξοδέψει περισσότερα από 8 δισ. ευρώ (κυρίως από ευρωπαϊκά κονδύλια) σε προμήθειες εξοπλισμού και λογισμικού χωρίς να έχουμε τις ανάλογες υπηρεσίες προς τον πολίτη. Αντίθετα, σε χώρες με πολύ προηγμένη τεχνολογία, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, το Δημόσιο ουσιαστικά αναθέτει πολλές από τις υπηρεσίες του σε εξειδικευμένες εταιρείες του χώρου.
Θα προσπαθήσω να αναδείξω ορισμένα από τα πλεονεκτήματα του outsourcing υπηρεσιών πληροφορικής, με την επιφύλαξη να επανέλθω στο θέμα αυτό γιατί είναι πρωταρχικής σημασίας στην καλύτερη λειτουργία τόσο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα.
Το σημαντικότερο πλεονέκτημα στο outsourcing είναι η γνώση του κόστους μιας υπηρεσίας. Χαρακτηριστικά, έλεγα πάντοτε στους πελάτες μας ότι η πολυτιμότερη υπηρεσία που τους δίναμε ήταν το τιμολόγιό μας. Οσο και αν ακούγεται οξύμωρο, εντούτοις είναι απόλυτα αληθινό. Στα 50 χρόνια εμπειρίας που διαθέτω, διαπίστωσα πολλές φορές ότι ακόμα και μεγάλοι οργανισμοί του ιδιωτικού τομέα δεν είχαν σωστή εκτίμηση για το κόστος μιας υπηρεσίας. Φυσικά για το Δημόσιο δεν μπορεί να γίνει συζήτηση. Κανένας, μα κανένας, δεν ασχολείται με το κόστος, ειδικά το κόστος της ανθρώπινης εργασίας. Υπαλλήλους έχουμε και αν μια διαδικασία απαιτεί και άλλους θα τους προσλάβουμε. Ετσι ακριβώς φτάσαμε ακόμα και σήμερα να έχουμε 680.000 δημοσίους υπαλλήλους και να μην έχουμε αποτελεσματικές υπηρεσίες. Ενοίκια, ρεύμα, τηλέφωνο, αποσβέσεις, αναλώσιμα κ.λπ. δεν μπαίνουν ποτέ στον λογαριασμό.
Ενα άλλο πολύ σημαντικό πλεονέκτημα αφορά την ασφάλεια των δεδομένων. Οσο περίεργο και αν φαίνεται, τα δεδομένα μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού είναι ασφαλέστερα στα χέρια του εξειδικευμένου τρίτου παρά στα χέρια του δυσαρεστημένου ή κακοπληρωμένου (δημόσιου ή ιδιωτικού) υπαλλήλου. Ολες οι διαρροές πληροφοριών που έχουν δει το φως στην Ελλάδα έγιναν από μέσα. Ειδικά στο Δημόσιο, δεν υφίσταται θέμα διασφάλισης των πληροφοριών. Οι πλέον εμπιστευτικές πληροφορίες κρέμονται στα μανταλάκια. Μήπως είδατε να έπαθε τίποτα (έκτος από ένα μικρό πρόστιμο) η Γενική Γραμματεία Πληροφορικών Συστημάτων για τα στοιχεία των φορολογουμένων που είχαν διαρρεύσει; Απολύτως τίποτα. Αν το ίδιο συνέβαινε σε κάποια εταιρεία, θα έχανε όλους τους πελάτες της και θα έκλεινε. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο οι εταιρείες που παρέχουν τέτοιες υπηρεσίες εξασφαλίζουν την ασφάλεια και την ακεραιότητα των δεδομένων τους εντελώς επαγγελματικά.
Το τρίτο σημαντικό πλεονέκτημα είναι η απεξάρτηση από ομάδες πιέσεως. Επειδή η πληροφορική είναι πρωταρχικής σημασίας στη λειτουργία μιας επιχείρησης ή ενός δημόσιου οργανισμού, αποκτά ιδιαίτερη σημασία και λειτουργεί σαν μοχλός πίεσης για την επίτευξη συνήθως συντεχνιακών στόχων. Θέλω να σας θυμίσω ότι το Χρηματιστήριο Αθηνών το 2007 έμεινε κλειστό για αρκετές ημέρες, διότι οι υπάλληλοι πληροφορικής στην Τράπεζα της Ελλάδος, που εκκαθάριζε τις συναλλαγές, κατέβασαν τους διακόπτες, και γίναμε διεθνώς ρεζίλι των σκυλιών, γιατί οι ξένοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν πώς μπορεί να συμβεί κάτι παρόμοιο. Αν η εκκαθάριση γινόταν από πάροχο, τυχόν παρόμοια ενέργεια θα επέφερε σημαντικές ρήτρες.
Ακόμα, υπάρχει ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα όταν μια υπηρεσία παρέχεται από τρίτο φορέα. Ο πάροχος της υπηρεσίας και ο πελάτης είναι δύο διαφορετικές νομικές οντότητες και ουσιαστικά ο ελέγχων και ο ελεγχόμενος δεν είναι το ίδιο πρόσωπο. Στα πάρα πολλά χρόνια που παρείχαμε υπηρεσίες outsourcing, είχαμε διαπιστώσει πολλές τέτοιες περιπτώσεις, τις οποίες υποδείξαμε στους πελάτες μας και οι οποίoι έπειτα από διερεύνηση αποκάλυψαν εσωτερικές ατασθαλίες τις οποίες και διόρθωσαν.
Τέλος, η πλέον επιτυχημένη εφαρμογή του outsourcing στην Ελλάδα, είναι η συγκέντρωση και μετάδοση των αποτελεσμάτων όλων των εκλογών από το 1981 μέχρι σήμερα. Το έργο αποτελεί πρότυπο συνεργασίας δημοσίου και ιδιωτικού τομέα σε ένα εξαιρετικά ευαίσθητο και σημαντικό έργο. Αν είχαν γίνει και άλλα έργα με τον ίδιο τρόπο, σίγουρα θα είχαμε καλύτερες υπηρεσίες.
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.