Παρασυρμένοι από τη συνήθη φιλολογία με την τρόικα και τις προϋποθέσεις για την εκταμίευση της επόμενης δόσης, συχνά παραλείπουμε τα σημαντικότερα για το μέλλον της οικονομίας. Οπως, για παράδειγμα, την ανταγωνιστικότητα. Πόσο έχει βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών τα τελευταία χρόνια που η οικονομία βρίσκεται στην εντατική αγωγή των δανειστών; Η γενική εικόνα είναι πολύ θετική. Το διάστημα 2010-2013 το ισοζύγιο πληρωμών της χώρας εμφανίζει θεαματική βελτίωση καθώς, από έλλειμμα 22,5 δισ. ευρώ, φθάσαμε πέρυσι σε πλεόνασμα 1,2 δισ. ευρώ. Εντυπωσιακό, αλλά η πραγματικότητα είναι όπως τα αρχαία παλίμψηστα.
Τότε οι πάπυροι και οι περγαμηνές συχνά χρησιμοποιούνταν για δεύτερη, τρίτη φορά για γράψιμο, αφού καθαρίζονταν με διάφορους τρόπους όσα είχαν γραφεί προηγουμένως. Σήμερα, ειδικοί με σύγχρονες μεθόδους καταφέρνουν να διαβάσουν την προηγούμενη στρώση γραφής ανακαλύπτοντας άγνωστα κείμενα. Κάπως έτσι είναι και η ανάγνωση της σημερινής πραγματικότητας. Κάτω από την επιφάνεια, υπάρχει και άλλο επίπεδο της αλήθειας…
Αν πάμε στην επόμενη στρώση γραφής, τα πράγματα δεν είναι τόσο εντυπωσιακά. Η επιτυχία του πλεονάσματος στο ισοζύγιο πληρωμών οφείλεται στον περιορισμό του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου κατά 39% την τετραετία 2010-2013. Επίσης, την ίδια περίοδο το πλεόνασμα στο ισοζύγιο υπηρεσιών (περιλαμβάνει τουρισμό και ναυτιλία) έχει αυξηθεί κατά 26,9%. Πού οφείλεται αυτό; Δυστυχώς η αύξηση του πλεονάσματος οφείλεται στη μείωση των πληρωμών για τουρισμό και ναυτιλία κατά 27,8% ενώ οι εισπράξεις από τους τομείς αυτούς αυξήθηκαν μόλις κατά 2,3%.
Παρ’ όλα αυτά είναι σημαντική η μείωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου κατά 39%. Αν πάμε στο επόμενο στρώμα γραφής, διαβάζουμε τα εξής: Η βελτίωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου δεν είναι τόσο θεαματική αν αφαιρέσουμε τις εξαγωγές καυσίμων και πλοίων. Οι εξαγωγές προϊόντων αυξήθηκαν από 11,3 δισ. ευρώ το 2010 σε 14,1 δισ. ευρώ το 2013 (+24,8%), ενώ οι εισαγωγές αγαθών (χωρίς καύσιμα και πλοία) μειώθηκαν από 27,3 δισ. ευρώ σε 22,1 δισ. ευρώ (-18,8%).
Η αλήθεια που αποκαλύπτει το παλίμψηστο του ισοζυγίου είναι ότι οι εξαγωγές μας βελτιώθηκαν λίγο και η μεγαλύτερη πρόοδος ήρθε από τον περιορισμό των εισαγωγών. Και η έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος επισημαίνει ότι η εξωστρέφεια της χώρας, αν μετρηθεί με τις εξαγωγές ως ποσοστό του ΑΕΠ, παραμένει χαμηλή, χαμηλότερη από χώρες όπως Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία.
Επιπλέον, μεγάλο ποσοστό των εξαγώγιμων προϊόντων (39%) είναι χαμηλής τεχνολογίας, δηλαδή γεωργικά προϊόντα ή πρώτες ύλες. Μόλις το 7,4% των εξαγωγών είναι υψηλής τεχνολογίας ενώ το 20,4% είναι προϊόντα μέσης – υψηλής τεχνολογίας και το 31,4% είναι εξαγωγές προϊόντων μέσης τεχνολογίας.
Η ανταγωνιστικότητα που κερδήθηκε από τη μείωση των μισθών δεν επαρκεί. Ισως μάλιστα το όφελος αυτό υπερκαλύπτεται από την επιβάρυνση που προκαλεί η αύξηση των φόρων, η έλλειψη ρευστότητας, οι οφειλές του Δημοσίου σε επιχειρήσεις, το υψηλό κόστος της ενέργειας. Οι παράγοντες αυτοί προφανώς εμποδίζουν την εξαγωγική δραστηριότητα κυρίως στα προϊόντα χαμηλής ή μέσης τεχνολογίας που συνήθως εξάγουμε και στα οποία η τιμή είναι καθοριστικός παράγοντας.