Μερικές φορές η δουλειά ενός κεντρικού τραπεζίτη μοιάζει τόσο εύκολη όσο η σύνταξη μιας πρότασης και η εκφώνησή της. Ενισχύεται, για παράδειγμα, επικίνδυνα το ευρώ επειδή διεθνείς επενδυτές (Κινέζοι;) αγοράζουν το ενιαίο νόμισμα και τοποθετούνται σε ευρωπαϊκές αξίες; Αρκεί να βγει το βράδυ ο Μάριο Ντράγκι, να διατυπώσει κωδικοποιημένες επιφυλάξεις (του τύπου «η ισχυροποίηση του ευρώ σχετίζεται όλο και περισσότερο με τη σταθερότητα των τιμών») και η ισοτιμία του κοινού νομίσματος υποχωρεί πειθήνια. Η καθοδήγηση των αγορών σε ασφαλείς ζώνες μοιάζει απλή, αλλά δεν είναι. Ούτε είναι υπόθεση ενός ανθρώπου. Πριν από την παρέμβαση Ντράγκι την Πέμπτη, άλλα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ έστρωσαν την μπάλα για τον προϊστάμενό τους: Ο Μπενουά Κέρ είχε πει νωρίτερα ότι η κεντρική τράπεζα θα προχωρήσει σε πρόσθετα νομισματικά μέτρα αν τα πραγματικά επιτόκια παραμείνουν κολλημένα στα τρέχοντα χαμηλά επίπεδα. Η ισχυροποίηση του ευρώ ήρθε και έδεσε: Ενα πιο σκληρό ευρώ δεν εμποδίζει μόνο τις ευρωπαϊκές εξαγωγές, επιδρά μειωτικά και στα πραγματικά επιτόκια. Πάνω σε αυτό στήνει η ΕΚΤ την επιχειρηματολογία μιας επόμενης «τόνωσης» – που όμως δεν θα είναι «αμαρτωλή».
Η ΕΚΤ βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Η περίοδος ηρεμίας που αγόρασαν οι διαβεβαιώσεις Ντράγκι το καλοκαίρι του 2012 και η ανακοίνωση του προγράμματος ΟΜΤ τελείωσε. Η ανέμελη αυτοπεποίθηση κράτησε ενάμιση χρόνο. Η επόμενη μεγάλη μετατόπιση στις παγκόσμιες ισορροπίες έχει ξεκινήσει. Το 2014 οι οικονομικοί και γεωπολιτικοί τριγμοί κλονίζουν τις αισιόδοξες βεβαιότητες των επενδυτών, αποκαλύπτουν ρήγματα, αντιφάσεις και ρίσκο: Η Κίνα ωριμάζει, επιβραδύνει και προσπαθεί να χωρέσει το μέγεθός της σε «στριμωγμένες» αγορές – διακινδυνεύοντας κάθε τόσο «ατυχήματα». Οι αναδυόμενες οικονομίες βλέπουν τα διεθνή κεφάλαια σε θέση αναχώρησης με την πρώτη στραβή. Σε αυτό το πλαίσιο, οι μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες του πλανήτη ανασυντάσσονται και λανσάρονται ως καταφύγια – έτσι ώστε να ωφεληθούν από τις ροές των αγχωμένων κεφαλαίων. Η Ευρωζώνη, σε αυτή τη συγκυρία, παίζει τα ρέστα της.
Μετά τη μεγάλη κρίση, τρεις από τις τέσσερις μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες ξεκίνησαν ανοιχτά να ρίχνουν ρευστότητα στο σύστημα, που είχε παγώσει λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης. Η ΕΚΤ ακολούθησε, αλλά με πιο ενοχικά βήματα (αύξανε τη ρευστότητα με ημερομηνία λήξης). Σήμερα η Fed και η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχουν αρχίσει να μειώνουν την παροχή τονωτικών – η Τράπεζα της Αγγλίας εξετάζει τρόπους να κάνει το ίδιο. Η ΕΚΤ όμως βρίσκεται στην αντίθετη φάση. Οι αγορές προεξοφλούν πως ήρθε η σειρά της Ευρώπης να κόψει χρήμα πιο αποφασιστικά, προκειμένου να απομακρύνει τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού. Γι’ αυτό και οι επενδυτές αγοράζουν ευρωπαϊκά ομόλογα της περιφέρειας: προεξοφλούν ότι, αργά ή γρήγορα, η ΕΚΤ θα αναγγείλει κάποιο πρόγραμμα τόνωσης (QE) για να στηρίξει τις τιμές τους. Οι αγκυλώσεις όμως για τέτοιου είδους παρεμβάσεις παραμένουν ισχυρές στο Ευρωσύστημα. Γι’ αυτό η όποια αλλαγή πορείας πρέπει να γίνει «κομψά».
Αυτό ακριβώς προσπαθεί να κάνει η ΕΚΤ. Προσπαθεί να προετοιμάσει το έδαφος για πρωτοβουλίες τόνωσης με τον μανδύα του «απαραίτητου», του «συντηρητικού», ώστε να κατευνάσει τα γερμανικά αντανακλαστικά . Η λογική του μηνύματος που εξέπεμψε την τελευταία εβδομάδα ήταν αυτή: Η ισχυροποίηση του ευρώ θα πιέσει τα πραγματικά επιτόκια. Επομένως, για να είμαστε κι εμείς, ως Ευρωσύστημα, αξιόπιστοι όταν υποσχόμαστε σταθερά επιτόκια, σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να διορθώσουμε με μέτρα τόνωσης. Θα είναι τα απολύτως απαραίτητα, ώστε να διατηρήσουμε την τρέχουσα (αποδεκτή) ισορροπία.
Οι προσδοκίες παίρνουν μορφή. Οι αντιστάσεις «ζυμώνονται» και κάμπτονται. Η ΕΚΤ ετοιμάζεται να περάσει στην επόμενη φάση ετοιμάζοντας εργαλεία, εξουδετερώνοντας νομισματικές αντιρρήσεις. Είναι μια παρτίδα με σύστημα και προετοιμασία. Η ΕΚΤ δεν θα αυξήσει τη ρευστότητα «αύριο». Στην πραγματικότητα εύχεται να μη χρειαστεί να την αυξήσει καν. Η ελπίδα της Ευρώπης είναι η προσαρμογή της Κίνας και η αναταραχή στις αναδυόμενες αγορές να ωφελήσουν την Ευρωζώνη. Το καλύτερο σενάριο για τη Φρανκφούρτη είναι να μην κόψει η ίδια ευρώ, αλλά στο επόμενο ημίχρονο να κάνει παιχνίδι με τα επενδυτικά κεφάλαια που θα καταφύγουν από την Κίνα και τις αναδυόμενες οικονομίες. Η Ευρώπη αγωνίζεται να πείσει ως ασφαλές καταφύγιο που θα δροσίζεται όταν οι άλλοι θα ζορίζονται. «Και αν της κάτσει;»