Πολλοί είναι εκείνοι που καπηλεύονται το όραμα της ηλεκτρονικής δημοκρατίας. “To Διαδίκτυο ενδέχεται να ενισχύσει την πολιτική συμμετοχή και να στρώσει το μονοπάτι για μία δημοκρατική ουτοπία”, έγραφε η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι, Ζιζή Παπαχαρίση, στη σχετική δημοσίευση του 2002, “Το Ίντερνετ ως δημόσια σφαίρα”. Η ψηφιακή και άμεση δημοκρατία παραμένει στον κόσμο των ιδεών, τα κοινωνικά δίκτυα, όμως, εισέβαλαν δυναμικά στην πολιτική αντιπαράθεση τα χρόνια που ακολούθησαν. Στη χώρα μας, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες στο ξεκίνημά τους κατάφεραν να κεφαλαιοποιήσουν την αγανάκτηση των πολιτών μέσα από τις δομές του Facebook, ενώ κάτι ανάλογο αλλά πιο εξελιγμένο αναμένεται να κάνει «το Ποτάμι». Όπως επιτάσσει η τεχνογνωσία της εποχής και η σύγχρονη πολιτική επικοινωνία, η δύναμη της εικόνας και του βίντεο συναντά τη δυνατότητα διάδοσης του μηνύματος που προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα, στοιχεία τα οποία η ομάδα επικοινωνίας του νέου πολιτικού φορέα γνωρίζει καλά πώς να αξιοποιεί. Κάποιοι, βέβαια, συνεχίζουν να αναρωτιούνται αν εκτός από τη συσκευασία υπάρχει και το περιεχόμενο.
Πριν τα ελληνικά εγχειρήματα, εκτός συνόρων υπήρξαν υποδειγματικές ενέργειες χειραγώγησης των πολιτών του Διαδικτύου. Στόχος δεν είναι η αλλαγή των δομών διακυβέρνησης για χάρη της αμεσότερης δημοκρατίας, αλλά η παλιά καλή συνταγή εξαπάτησης και προσέλκυσης του ψηφοφόρου. Οι ηλεκτρονικές προεκλογικές εκστρατείες του Μπάρακ Ομπάμα συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο μελέτης στις σχολές πολιτικής επικοινωνίας. Μέσα από την «καλογυαλισμένη» ψηφιακή υπόσχεση της αμεσότητας της βούλησης, πολιτικοί σχηματισμοί όπως το Κίνημα των Πέντε Αστέρων συνδέονται με το λαό μέσα από τα Social Media για να εκμεταλλευθούν παραδοσιακά τη νομή της εξουσίας. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι το κόμμα που δημιούργησε ο τεχνο-οραματιστής Τζιανρομπέρτο Καζαλέτζιο είναι αυτή τη στιγμή σημαντική πολιτική δύναμη στην Ιταλία, αυτό όμως κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνει την επιτυχία του εγχειρήματος. Τελικά, τι νέο φέρνει; Ποια είναι τα βήματα που κάνει προς “τη δημοκρατική ουτοπία”; Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει υιοθετήσει σχεδόν όλες τις λειτουργίες ενός παραδοσιακού κόμματος, δίχως να εκπληρώσει, για παράδειγμα, το βασικό λόγο δημιουργίας του: την εκλογή αρχηγού μέσα από τις δομές των κοινωνικών δικτύων. Ο Καζαλέτζιο αναίρεσε, επί της ουσίας, το καινοτόμο πολιτικό του εγχείρημα, με την τοποθέτηση και διατήρηση του Γκρίλο στην ηγεσία του κινήματος. Επί αυτού του θέματος, το Facebook σιωπά. Ο αρχηγός είναι εκτός δημοκρατικών διαδικασιών, όλως τυχαίως…
(Το όραμα του Καζαλέτζιο για την πολιτική του μέλλοντος)
Τα αίτια της επιδίωξης της ηλεκτρονικής ουτοπίας εδράζονται κυρίως στη λαϊκή πεποίθηση ότι οι πιο άξιοι πολίτες δεν είναι εντός Κοινοβουλίου, αλλά εκτός, λόγω του τρόπου λειτουργίας του συστήματος και δευτερευόντως, κατ' επιλογή. Εντούτοις, η ηλεκτρονική ισονομία αποτελεί εδώ και πολύ καιρό ένα όραμα του παρελθόντος. Τα κριτήρια της δημοφιλίας, της επιρροής, του αριθμού των ακολούθων έχουν μορφώσει πια μια πρώτη διαστρωμάτωση στα κοινωνικά δίκτυα. Η σοφία του πλήθους δεν έχει επιλέξει δεδομένα τους πιο άξιους ως πιο δημοφιλείς, ή εν πάση περιπτώσει εντός 4square και Twitter δεν είναι όλοι ίσοι. Ενδέχεται μάλιστα, αρκετοί άξιοι συμπολίτες μας να απέχουν από το LinkedIn ή το Facebook για λόγους που εκείνοι ξέρουν. Για παράδειγμα, είναι ο Τζάστιν Μπίμπερ ο ηγέτης της επόμενης δημοκρατίας; Με λίγο πρόμο τελευταίας εσοδείας και τους κατάλληλους συμβούλους, θα μπορούσε…