Η κρίση στην Ουκρανία επισκίασε την προαναγγελθείσα ως πλέον πιεστική προτεραιότητα της ευρωπαϊκής ατζέντας. Αναφέρομαι στην ασπίδα που είχε προτάξει η Ε.Ε. όταν ήταν πιεσμένη, την υπόσχεση για ουσιαστική τραπεζική ένωση: αυτή που θα πάρει πάνω της, έλεγαν, το κόστος ενδεχόμενων τραπεζικών καταρρεύσεων και θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του παγκόσμιου κεφαλαίου στο ξεχειλωμένο τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης.
Η προθεσμία των ευρωεκλογών πλησιάζει, αλλά οι διαπραγματεύσεις για την τραπεζική ένωση έχουν βαλτώσει στο «προοίμιο». Ο συμβιβασμός που συζητείται (χρόνια τώρα) δεν έχει σχέση με την υπόσχεση για τεράστια δύναμη που θα σβήνει φωτιές και θα «κλείνει στόματα»: Στην καλύτερη θα είναι ένας κουμπαράς που θα γεμίζει πολύ αργά, ενώ και το ξεκλείδωμά του στην ανάγκη μιας τραπεζικής κατάρρευσης θα είναι πολύπλοκο και χρονοβόρο. Θα πρέπει να συνεννοηθούν δεκάδες Αρχές σε δύο-τρία επίπεδα· ένα Σαββατοκύριακο δεν φτάνει. Αλλά και το τελικό μέγεθος του κουμπαρά ούτε που πλησιάζει τις κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών της Ευρωζώνης.
Στον πυρήνα του προβλήματος η άρνηση της Γερμανίας και των πιστωτριών χωρών γενικότερα να βάλουν πλάτη, καθώς πιστεύουν ότι με το που θα το κάνουν, τα περιφερειακά συστήματα θα αρχίσουν να χαλαρώνουν (αφού ο λογαριασμός των ατυχημάτων θα στέλνεται στο κέντρο). Ετσι, η τραπεζική ένωση από εργαλείο θωράκισης της εμπιστοσύνης μεταμορφώνεται σε συνταγή για αναπόφευκτο αυτογκόλ. Αλλά, στον σχετικό κόσμο που ζούμε, μήπως η εμπιστοσύνη στην Ευρώπη θωρακίζεται ήδη – από αλλού; Μήπως δεν είναι πια ζωτική η τραπεζική ένωση, τουλάχιστον όπως είχε περιγραφεί τότε;
Η λογική της τραπεζικής ένωσης βασιζόταν στην ύπαρξη ενός ισχυρού κοινού εγγυητή που θα αναπλήρωνε την απουσία κεφαλαίων από την ελεύθερη αγορά. Αλλά, ροκανίζοντας υπομονετικά χρόνια μέσα στην ανυποληψία, η Ευρώπη κατάφερε να βρεθεί πάλι «στον αφρό». Σωστά ή λάθος, στην ελλειπτική αντίληψη αυτών που τοποθετούν χρήματα ανά το κόσμο, η Ευρώπη ξεπέρασε την υπαρξιακή ανασφάλεια, σταθεροποιείται και μετατρέπεται σε καταφύγιο υποδοχής για νευρικά κεφάλαια που φεύγουν από τις αναδυόμενες οικονομίες – τους «νέους αδύναμους κρίκους». Οι επενδυτές δεν ανησυχούν πλέον αν θα καταρρεύσει η Ευρώπη, ασχολούνται με το πού θα αντλήσουν τις πιο καλές αποδόσεις σε έναν επικίνδυνο κόσμο – και η Ευρώπη προσφέρει ευκαιρίες, με «ούγια» σκληρού νομίσματος. Οι κλειστές ροές για την Ευρώπη και τις τράπεζές της ξανανοίγουν. Το στόρι της ευρωπαϊκής ανάκαμψης δίνει την ευκαιρία για «στρίβειν» από την τραπεζική ένωση. Σιγά σιγά, όπως έδειξε και το τεράστιο ενδιαφέρον για την πρώτη ομολογιακή έκδοση ελληνικής τράπεζας έχουμε μπει μια νέα φάση δεδομένων. Αναλυτές από το Λονδίνο ή τη Φρανκφούρτη μετέφεραν σε διεθνή δίκτυα την απογοήτευση των επενδυτών που η έκδοση είναι μόνο τριετής – «θα ήθελαν να έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους το κουπόνι με αυτή τη γλυκιά απόδοση (σ.σ. 5%) για πέντε χρόνια αντί για τρία».
Η Ελλάδα έχει διαφύγει τον κίνδυνο, μπήκε πάλι στο ραντάρ των πιο ριψοκίνδυνων επενδυτών αρχικά, αλλά τους αντιγράφουν όλο και περισσότεροι. Αν η Ελλάδα γίνεται πάλι σταδιακά αυτοεξυπηρετούμενη σε κεφάλαια, τότε η Ευρώπη θα συνεχίσει να πείθει ότι δεν χρειάζεται πια τα μπαζούκας, τις κρατικές εγγυήσεις, τα «παπλώματα που δεν καλύπτουν το κρεβάτι».
Οταν μια ελληνική τράπεζα με αυτά που πέρασε το ελληνικό σύστημα την τελευταία τετραετία καταφέρνει να αντλεί και πάλι ρευστότητα από τις αγορές, η Ευρώπη δίνει σήμα πως το τραπεζικό της σύστημα ανακτά πρόσβαση συνολικά. Πως δεν εξαρτάται αποκλειστικά από ανεπαρκείς, μπλοκαρισμένους μελλοντικούς κουμπαράδες που θα τους πληρώνουν οι φορολογούμενοι.
Τα διεθνή κερδοσκοπικά κεφάλαια μπορούν να βοηθήσουν την Ευρωζώνη να δραπετεύσει από το αδιέξοδο της τραπεζικής ένωσης. Αυτή τη φορά, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αποκλείεται να τα κατηγορήσει.