Κάθε Σάββατο μεσημέρι, ο κύριος Γκρι διασκεδάζει με το «The Big Bang Theory» – την αμερικανική κωμική σειρά με τους τέσσερις σπασίκλες της Φυσικής (συν την απαλλαγμένη από τις συμφορές της νοημοσύνης ξανθιά Κέλι Κουόκο). Δεν είναι μόνον ότι γελάει με την καρδιά του, είναι και το παιχνίδι που γίνεται κάθε τόσο σε επιστημονικά ζητήματα.
Ο ίδιος ο τίτλος της σειράς είναι ενδεικτικός: η θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης. Προχθές, ο κύριος Γκρι μού τηλεφώνησε σχεδόν συγκινημένος από το γεγονός ότι ομάδα τεσσάρων –επίσης– επιστημόνων ανακάλυψε, χάρη σε ειδικό τηλεσκόπιο που βρίσκεται στην Ανταρκτική, το αποτύπωμα των αρχέγονων βαρυτικών κυμάτων που επιβεβαιώνουν τη θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης. «Είναι σαν να βλέπεις τους πρώτους παλμούς της καρδιάς του εμβρύου που ήταν πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια ο κόσμος που μας περιβάλλει», είπε ο κύριος Γκρι. Και ύστερα πρόσθεσε με μια κάποια μελαγχολία: «Μακάρι να ήταν εδώ ο κύριος Ντόμπσον να το έβλεπε αυτό. Και ας διαψεύδονται έτσι οι κοσμολογικές του θεωρίες».
Του είπα: «Δεν είμαι η Κέλι Κουόκο – θέλω να πω, δεν είμαι εκρηκτική ξανθιά ούτε έχω το μυαλό της (το οποίο, εδώ που τα λέμε, είναι μια χαρά, συγκριτικά με τους νευρωτικούς σπασίκλες της σειράς), αλλά ποιος είναι ο κύριος Ντόμπσον;».
Ο κύριος Γκρι πήρε φόρα. «Τόσες εβδομάδες συζητάμε για απληστία, λαγνεία και, εσχάτως, για λαιμαργία, λες και είμαστε στερημένοι ασκητές, λοιπόν ήρθε η στιγμή να μιλήσουμε για το πόσο φανταστικό είναι να είσαι λαίμαργος όπως ο Τζον Ντόμπσον. Ο οποίος είχε όλες αυτές τις θανάσιμες αδυναμίες απέναντι στην ίδια τη φύση και τον άνθρωπο, απέναντι στα άστρα, στους πλανήτες και τους γαλαξίες».
Να σας συστήσω, λοιπόν, κι εγώ με τη σειρά μου τον Τζον Ντόμπσον (John Dobson, 1915-2014). Ερασιτέχνης αστρονόμος και ερασιτέχνης κοσμολόγος, μας άφησε χρόνους πολύ πρόσφατα, τον Ιανουάριο, πλήρης ημερών. Σε όλη του τη ζωή, κατασκεύαζε ο ίδιος τα τηλεσκόπιά του και έδειχνε σε άλλους ερασιτέχνες αστρονόμους πώς να κάνουν το ίδιο. Πού τον έχανες, πού τον έβρισκες, σε κάποιο πάρκο ήταν και παρότρυνε τους περαστικούς να «δούνε τον Κρόνο – δωρεάν». Δεν αξίωσε ποτέ πατέντα και δικαιώματα για τα τηλεσκόπιά του, πιστεύοντας με πάθος ότι ο κόσμος πρέπει να αντιγράψει και να μιμηθεί για να μάθει, να ανακαλύψει, να γοητευθεί. Ετσι ακριβώς συνέβη: πολλοί ερασιτέχνες αστρονόμοι, χάρη στον Ντόμπσον, κατάφεραν να παρατηρήσουν ουράνια αντικείμενα που έως τότε μόνο οι επαγγελματίες παρατηρούσαν. Ο Ντόμπσον εξάλλου ήταν αυτός που ίδρυσε τη λέσχη των Αστρονόμων του Πεζοδρομίου (Sidewalk Astronomers’ Club).
Ξερακιανός, με διαπεραστικό βλέμμα και αλογοουρά τα ξανθά του μαλλιά, γεννήθηκε στην Κίνα από Αμερικανούς γονείς και θυμάται, όταν ήταν μικρός, να ξαπλώνει ανάσκελα στο χώμα και να κοιτάζει τον έναστρο ουρανό. Φανταζόταν τότε ότι κοιτούσε έναν απέραντο ωκεανό. Οπως έλεγε όμως, δεν τον ενδιέφεραν μονάχα τα άστρα. Το ανθρώπινο σώμα, είχε πει στο κοινό που τον παρακολουθούσε μια φορά, είναι πλασμένο από αστρόσκονη, στον βαθμό που, δείχνοντας τη φωτογραφία ενός νεφελώματος, τόνισε χαρακτηριστικά: «Περιμένετε δέκα δισεκατομμύρια χρόνια και αυτό το νέφος που βλέπετε εδώ θα πηγαίνει σχολείο και θα μασάει τσίχλα».
Λένε ότι κατασκεύασε μόνος του χιλιάδες τηλεσκόπια και ότι μύησε πολύ κόσμο στην αστρονομία. Δεν τα πήγε όμως και τόσο καλά με την κοσμολογία: επηρεασμένος από τον ινδουισμό, απέρριπτε τη θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης, πιστεύοντας σε ένα αιώνιο, στατικό σύμπαν.
«Δεν πειράζει», λέει ο κύριος Γκρι με συγκατάβαση. «Είχε μια υγιή λαιμαργία για το σύμπαν και τον άνθρωπο – απόδειξη ότι ήθελε να μοιραστεί με τους άλλους αυτό του το ευλογημένο αμάρτημα».
Ο Τζον Ντόμπσον έγινε ένα με τα άστρα λίγο πριν κλείσει τα εκατό. Οπως έλεγε και ο ίδιος λίγο πριν πεθάνει, βρισκόταν στην 123η μέρα της 99ης τροχιάς του γύρω από τον Ηλιο…