Αν έχεις παρακολουθήσει ποτέ αγώνες πατινάζ θα το έχεις νιώσει: Αυτό το σφίξιμο το στομάχι για μια άγνωστή σου αθλήτρια, η οποία, παρά τη σκληρή προπόνηση χρόνων, «χάνει» την εξίσωση της τριβής, παραπατά και σωριάζεται στον πάγο. Τα παραπατήματα ενός κεντρικού τραπεζίτη αυτή την εποχή προσελκύουν μικρότερη συμπάθεια, όμως έχουν ασύγκριτα μεγαλύτερες επιπτώσεις από ένα τσαλακωμένο εγωισμό ή ένα χαμένο μετάλλιο: Δισεκατομμύρια δολαρίων χρηματιστηριακής αξίας γίνονται καπνός, και ο φόβος παίρνει σχεδόν αυτόματα τη θέση της «καταναγκαστικής» ευφορίας.
Η πρεμιέρα της Τζάνετ Γέλεν στην καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου για τα επιτόκια συνέπεσε με μια ευαίσθητη φάση για την αμερικανική νομισματική πολιτική: οι αγορές προσπαθούν να καταλάβουν πότε η Fed θα σφίξει και πάλι τα λουριά της ρευστότητας στις ΗΠΑ και τον πλανήτη γενικότερα, πότε θα αυξήσει τα επιτόκια. Αυτή τη στιγμή η Fed μειώνει τη μηνιαία δόση της τονωτικής ένεσης φρέσκων δολαρίων που ρίχνει στην αγορά. Οπως οι άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, έχει δεσμευτεί ότι θα κρατήσει τα επιτόκια χαμηλά για πολύ καιρό για την τόνωση της οικονομίας – χωρίς να λένε πόσο.
Η Γέλεν όμως είχε τρακ και χρησιμοποίησε διατυπώσεις που οφείλουν να αποφεύγουν οι κεντρικοί τραπεζίτες – η απειρία της σε αυτού τους είδους την επικοινωνία την πρόδωσε: Σε ερώτηση δημοσιογράφου για το πόσο καιρό μετά το τέλος του προγράμματος QE θα αρχίσουν να αυξάνονται τα επιτόκια, της ξέφυγε ένας συγκεκριμένος χρονικός ορίζοντας – ένα εξάμηνο. Με βάση τον τρέχοντα ρυθμό απόσυρσης του QE και τη δήλωση της Γέλεν, οι πάντες υπολόγισαν πως τα επιτόκια θα αρχίσουν να αυξάνονται τον Απρίλιο του 2015 – αντί στα τέλη του ίδιου έτους. Διαφορά μικρή, αλλά σε μια αγορά που τα νεύρα είναι τεντωμένα, σε μια συγκυρία που οι επενδυτές αναζητούν με αγωνία ενδείξεις τέλους του πάρτι ώστε να φύγουν πρώτοι, η αναφορά της Γέλεν ήταν αρκετή για να προκαλέσει σπασμούς αποφυγής του ρίσκου.
Η προοπτική πιο σφιχτής νομισματικής πολιτικής από τη Fed νωρίτερα από το αναμενόμενο, προκάλεσε απότομη πτώση στη Wall Street, έριξε τις αγορές στην Ασία αλλά και την Ευρώπη. Οι κινεζικές μετοχές στο Χονγκ Κονγκ πέρασαν σε bear market. Το χρηματιστήριο της Μόσχας -που προσπέρασε με άνοδο τις πιο δραματικές μέρες της ουκρανικής κρίσης- δεν άντεξε την κρίση αυθορμητισμού της Γέλεν. Ακόμα και τα ευρωπαϊκά ομόλογα υποχώρησαν – τόσο της περιφέρειας όσο και του πυρήνα. Από την άλλη, το δολάριο ενισχύθηκε και ο χρυσός υποχώρησε ραγδαία.
Η προοπτική εξόδου των διεθνών κεφαλαίων από τις αναδυόμενες αγορές (και όχι μόνο) επέστρεψε, όπως έχει γίνει άλλες δύο φορές από την αρχή του περασμένου καλοκαιριού. Οπως και τότε, οι πωλήσεις στην Ασία θα συνεχιστούν καθώς οι πιο φοβισμένοι επενδυτές θα τοποθετήσουν τα κεφάλαιά τους στις ΗΠΑ και τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Το πόσο θα κρατήσει αυτός ο κύκλος αποφυγής του ρίσκου είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Αν το κύμα εξόδου από τις αναδυόμενες διογκωθεί υπερβολικά, θα χρειαστεί νέα παρέμβαση από τη Fed η οποία θα καθησυχάσει τους επενδυτές ότι η στήριξη θα παραμείνει, και θα επαναφέρει τις προσδοκίες αύξησης επιτοκίων εκεί που ήταν, δηλαδή αργότερα. Μέχρι την επόμενη φορά.
Στριμωγμένες μεταξύ αντιφατικών πιέσεων οι κεντρικές τράπεζες είναι τα νέα μαντεία. Βασικός στόχος είναι η διαχείριση προσδοκιών των επενδυτών, με παροχή εξηγήσεων αλλά όχι συγκεκριμένων πληροφοριών. Τελικά, τα νεφελώδη μηνύματα μιας κεντρικής τράπεζας μπορεί να είναι προϊόντα προμελετημένης αυτοπεποίθησης ή απρόβλεπτης αμηχανίας. Από αυτή την άποψη, αποστολή εξετελέσθη. Οι επενδυτές παραμένουν κρεμασμένοι από τα χείλη της Τζάνετ Γέλεν για περαιτέρω κατευθύνσεις. Η ίδια πάλι έμαθε στο βάπτισμα του πυρός ότι δεν υπάρχει «υπερβολικά βαρετός» κεντρικός τραπεζίτης. Ή, έστω, είναι προτιμότερος από έναν αυθόρμητο.