«Η Fitch αναβαθμίζει τις προοπτικές της αξιολόγησης των ΗΠΑ σε θετικές» – «Η S&P και η Fitch υποβάθμισαν τις προοπτικές αξιολόγησης της Ρωσίας σε αρνητικές». Από τα πρακτορεία.
Επειτα από καιρό, οι εταιρείες αξιολόγησης είδαν τους ειδησεογραφικούς τίτλους που παράγουν σε περίοπτη θέση. Σε λιγότερο από ένα 24ωρο περιέγραψαν έμμεσα την απειλή για το Κρεμλίνο. Σχεδόν ταυτόχρονα, ΗΠΑ και Ευρωζώνη συμπλήρωναν τη λίστα – στόχων των κυρώσεων με άτομα του στενού κύκλου του Ρώσου προέδρου και με εταιρείες κοντά στα συμφέροντά του. Οι κυρώσεις προκαλούν καραμπόλες: Η τέταρτη μεγαλύτερη εταιρεία εμπορίας πετρελαίου Guvnor άλλαξε ιδιοκτησία εν μια νυκτί, καθώς ο μεγαλομέτοχός της Τιμτσένκο είναι στη «μαύρη λίστα». Τα εκατομμύρια των πελατών της Rossiya SMP Bank έμαθαν την Παρασκευή ότι οι πιστωτικές κάρτες Visa και Mastercard δεν λειτουργούν πια.
Η κυρίαρχη αφήγηση έως τώρα περιγράφει έναν Ρώσο πρόεδρο ενισχυμένο στο εσωτερικό και αποφασιστικό σε επιθετικές πρωτοβουλίες, ενώ η Δύση παραμένει αμήχανη, «διστάζει». Σε αυτή την ανάλυση κεντρικό επιχείρημα αποτελεί η εξάρτηση αρκετών ευρωπαϊκών χωρών από το ρωσικό φυσικό αέριο, ή τις «ρωσικές δουλειές» γενικότερα. (Πόσο «αποφασιστικά», ας πούμε, έχει τοποθετηθεί ο Φινλανδός Ολι Ρεν –ο αρμόδιος επίτροπος για οικονομικά και νομισματικά θέματα– για την Ουκρανία; Οχι πολύ, αν σκεφτεί κανείς ότι η Gazprom καλύπτει περισσότερο από 97% των αναγκών της παγωμένης του χώρας). Στο πλαίσιο της παραδοσιακής ανάλυσης, η Ρωσία μοιάζει να έχει ισχυρούς συμμάχους στη διεκδίκησή της (Κίνα, Ινδία), δυνατά διαπραγματευτικά χαρτιά (ενέργεια, επενδύσεις) και αρραγές εσωτερικό μέτωπο και στήριξη στο πρόσωπο του προέδρου.
Η νέα ανάλυση προσθέτει τις πιέσεις των αγορών: Στην πραγματικότητα, η Ρωσία δεν είναι τόσο απρόσβλητη όσο δείχνει η μέχρι στιγμής αναποτελεσματικότητα των αντιδράσεων ΗΠΑ/Ε.Ε. (Τις πρώτες μέρες των κυρώσεων οι ρωσικές αγορές έκαναν ράλι). Η αδυναμία της Ρωσίας έγκειται στο ότι από την τελευταία ανοιχτή αντιπαράθεση με τη Δύση, η οικονομία της έχει ενσωματωθεί στο σύστημα των διεθνών αγορών: η Ρωσία εξαρτάται από αυτές, αλλά μπορεί να τις επηρεάσει πολύ λιγότερο απ’ ό,τι «οι πολιορκητές της». Η αναταραχή έχει αυξήσει το κόστος δανεισμού του Κρεμλίνου στο 9,4%. (Σε ένα κωμικό σύμπαν, η Ελλάδα θα μπορούσε να δανειστεί από τις αγορές με το τρέχον δεκαετές επιτόκιο (7%) για να δανείσει τη Ρωσία τσεπώνοντας κέρδος 2,5%, υψηλότερο του μνημονιακού επιτοκίου!) Το κόστος λειτουργίας της ρωσικής κρατικής μηχανής ακριβαίνει την ώρα που οι εναλλακτικές ροές εσόδων, όπως οι εξαγωγές, δείχνουν αβέβαιες. Επιπλέον, ο Τζ. Σόρος θύμισε ένα ακόμα ισχυρό μοχλό πίεσης του Κρεμλίνου: Η διάθεση των αμερικανικών στρατηγικών αποθεμάτων πετρελαίου στην ανοιχτή αγορά θα έριχνε την τιμή του βαρελιού κάτω από τα $100 και θα προκαλούσε πρόσθετη αιμορραγία στη Μόσχα (Οι ρωσικές εξαγωγές είναι ζημιογόνες σε μικρότερη τιμή).
Ο Πούτιν έχει λόγους να νιώθει απειλούμενος. Η Δύση, παρά την επιφανειακή της αμηχανία, αν η αντιπαράθεση κλιμακωθεί έχει τη δυνατότητα «να σπρώξει» τη Ρωσία –μέσω των αγορών– στην κορυφή της λίστας των «επικίνδυνων αναδυομένων». Να γίνει η πρώτη υποψήφια προς κανιβαλισμό στην επόμενη χρηματοπιστωτική αναταραχή. Η υποβάθμιση της Ρωσίας από τις εταιρείες αξιολόγησης αλλά και οι υπόλοιπες εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων έχουν χαρίσει ένα διάλειμμα ηρεμίας στις αγορές Τουρκίας και Ν.Αφρικής. Φυσικά σε έναν τόσο στενά διασυνδεδεμένο κόσμο τα προγνωστικά δεν είναι εύκολα. Κάθε επιθετική βολή αδυνατίζει και αυτόν που τη ρίχνει. Μετά τους τελευταίους γύρους κυρώσεων, μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες με έκθεση στη Ρωσία όπως η BP, η Carlsberg ή η Raiffeisen Bank, βλέπουν τις μετοχές τους να πιέζονται. Οι συστημικοί κίνδυνοι αυξάνονται. Αλλά αυτά δεν αποτελούν παρηγοριά για τη Μόσχα. Η ζημιά που μπορούν να κάνουν οι αγορές σε όποιον απομονώνεται αρνητικά –όπως η Ελλάδα γνωρίζει καλά– είναι ασύμμετρη και ισοπεδωτική. Το δόγμα της αμοιβαίας καταστροφής (εφιάλτης της πυρηνικής εποχής του 1980) επεκτείνεται και προσαρμόζεται στα νέα μέτωπα της ανθρώπινης αντιπαράθεσης, τις διεθνείς αγορές. Τα όπλα που αμφότεροι κατέχουν, παράγουν τυφλά καταστρεπτικά χτυπήματα. Η αίσθηση της απειλής θολώνει το κριτήριο για αντίδραση. (Θυμηθείτε την εκδικητικότητα «του περιστρόφου» που ξεχείλιζε ακόμα και στην αδύναμη Ελλάδα). Η Ευρώπη έχει ευκαιρία να λειτουργήσει εξισορροπητικά σε αυτή την αντιπαράθεση. Μάλλον θα τη χάσει.