Περίπου 90 εκατομμύρια άτομα στη Ευρώπη ζουν σε συνθήκες στέρησης, 50 εκατομμύρια είναι οι άνεργοι, μισό εκατομμύριο οι άστεγοι. Λεγεώνες οι ημιαπασχολούμενοι, χαμηλόμισθοι, χαμηλοσυνταξιούχοι, μισθωτοί έξω από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης… Την εκτεταμένη ανέχεια εντείνει η κρίση του κράτους πρόνοιας. Η αγορά μετατοπίζει την υποχρέωση της κοινωνικής αλληλεγγύης στο κράτος που, υποχρεωμένο να μειώσει τις δαπάνες του, εκτρέπει αυτές τις ανάγκες σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις ή φιλανθρωπικά δίκτυα.
Αποτέλεσμα είναι η οικονομική και η κοινωνική σφαίρα να απομακρύνονται όλο και περισσότερο η μία από την άλλη. Η ραχοκοκαλιά του κράτους πρόνοιας, του κοινωνικού συμβολαίου που συνήφθη μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Δυτική Ευρώπη, αποσυντίθεται. Η ιστορική κοινωνική συναίνεση, η αποδοχή από την πλευρά των επιχειρηματιών, ορισμένων βασικών κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων των υπαλλήλων τους και από την πλευρά των εργαζομένων, της λειτουργίας των θεσμών της ελεύθερης αγοράς και του οικονομικού ανταγωνισμού, διαλύεται. Διαφθορά, γραφειοκρατία, απληστία, ανομία κατέστρεψαν ό,τι οικοδομήθηκε πάνω σε μια οικουμενική ηθική βάση – για πρώτη φορά στην ιστορία της Δύσης η πρόοδος αφορούσε όλα τα μέλη της κοινωνίας. Αυτό που απέμεινε από το κοινωνικό κράτος του 20ού αι. σήμερα φυτοζωεί ως ιστορικό μνημείο στο περιθώριο των κοινωνικοοικονομικών εξελίξεων.
Οχι χωρίς συνέπειες. Η διόγκωση του αριθμού των ανέργων και των επισφαλώς απασχολούμενων με ταυτόχρονη υπερσυσσώρευση του πλούτου σε μια μικρή μερίδα προκαλεί σοβαρές ρωγμές στο ανθρώπινο «οικοδόμημα». Διότι, η απουσία κράτους πρόνοιας, το οποίο επιχειρεί μια μερική επανόρθωση των κοινωνικών αδικιών, των παρενεργειών του ελεύθερου ανταγωνισμού και διασφαλίζει την ανατροφοδότησή του, στην ουσία καταργεί την ελεύθερη αγορά, καθώς ευνοεί τη δημιουργία ολιγοπωλίων και μονοπωλίων και τη συγκέντρωση μεγάλης οικονομικής δύναμης στα χέρια λίγων, ενώ παράλληλα διευρύνει ανεξέλεγκτα τις ανισότητες.
Την ανάγκη να διαφυλαχθεί το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος υπογράμμισε και ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας. «Η έρευνα και η επαγγελματική αριστεία δεν επιτυγχάνονται χωρίς τίμημα, το υψίστης ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό δεν επιτυγχάνεται χωρίς υψίστης ποιότητας εκπαίδευση, υψίστης ποιότητας δημόσια υγεία, κοινωνική ασφάλιση και περιβαλλοντική προστασία», είπε. Δήλωση πρόθεσης ή απλό σχόλιο;
Πάντως, η παγκόσμια τάση είναι, «οι πολίτες να αναλάβουν οι ίδιοι την ευθύνη για το μέλλον τους και να δημιουργήσουν το δικό τους κοινωνικό και οικονομικό δίχτυ ασφαλείας». Δηλαδή, λίγη δημόσια, συντριπτικά περισσότερη ιδιωτική ασφάλιση, αρκετή φιλανθρωπία, που δεν πολεμά την ένδεια.
Εγκαταλείπεται ραγδαία η ιδέα ότι η αναδιανομή του πλούτου ανήκει στη σφαίρα της πολιτικής. Διευρύνονται τα περιθώρια της άκρατης κερδοσκοπίας με τον κίνδυνο να ανατραπούν οι στοιχειώδεις κοινωνικές ισορροπίες και να ανοίξει η πόρτα σε έναν οικονομικό-περιβαλλοντικό Αρμαγεδδώνα και την ολοσχερή καταστροφή και της κοινωνικής βάσης και των ελίτ (έρευνα NASA). Ανατριχιαστική πρόβλεψη. Μολαταύτα, ούτε οι οδυρμοί ούτε οι παρηγόριες αποτελούν θεραπευτικές της κρίσης μέθοδοι…