Αυτές εδώ οι λέξεις, προτού φτάσουν στα μάτια σας, πέρασαν από τα μάτια των ανθρώπων της εφημερίδας, και βέβαια κι από τα δικά μου, καθώς τις έγραφα. Πιθανότατα κανείς άλλος δεν τις είδε στο μεταξύ. Αλλά δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι.
Τις λέξεις τις έστειλα σε email από τη δωρεάν υπηρεσία της Google που λέγεται Gmail. Αυτό σημαίνει ότι, εκτός από τον παραλήπτη τους, ήταν θεωρητικά στη διάθεση και μερικών άλλων φορέων:
• Υπαλλήλων της Google.
• Υπάλλήλων της NSA.
• Υπαλλήλων κινεζικών, ρωσικών ή άλλων μυστικών υπηρεσιών (ίσως).
Ολοι αυτοί πιθανότατα θα μπορούσαν να διαβάσουν το κείμενο ετούτο, αν ήθελαν. Δεν λέω ότι το έκαναν. Αλλά θα μπορούσαν.
Για το πώς θα το έκαναν τα μέλη της τρίτης κατηγορίας, δεν έχω πολλά να σας πω, δεν ξέρουμε αν έχουν πρόσβαση στις δικές μου ή στις δικές σας επικοινωνίες, και αν έχουν, πώς ακριβώς την αποκτούν. Πριν από τρία χρόνια η Google αποκάλυψε πως χάκερ από την Κίνα επιτέθηκαν σε εκατοντάδες λογαριασμούς του Gmail (κάποιοι εκ των οποίων ανήκαν σε Αμερικανούς πολιτικούς) και κατάφεραν να αποκτήσουν πρόσβαση. Τον περασμένο Νοέμβριο, μια έκθεση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών για λογαριασμό του Κογκρέσου χαρτογράφησε τη μορφή και την προέλευση των συχνότερων και πιο συντονισμένων επιθέσεων στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες: Προέρχονται από την Κίνα και τη Ρωσία, και πλήττουν κρατικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους κλάδους των επικοινωνιών, διαχείρισης φυσικών πόρων, ενέργειας, υγείας, διαστημικής τεχνολογίας και βέβαια σε στρατιωτικούς οργανισμούς.
Το πώς το κάνουν τα μέλη της δεύτερης κατηγορίας το μαθαίνουμε αναλυτικά εδώ και μερικούς μήνες χάρη στα έγγραφα που έκλεψε ο συμβασιούχος υπάλληλος της NSA Εντουαρντ Σνόουντεν, και τα οποία διοχέτευσε σε δημοσιογράφους. Χρησιμοποιώντας μια ποικιλία από μεθόδους και μέσα, η αμερικανική μυστική υπηρεσία παρακολουθεί εδώ και χρόνια μια τεράστια ποικιλία ψηφιακών επικοινωνιών, ακόμα και απλών καταναλωτών, ακόμα και εντός των ΗΠΑ, σε κλίμακα που μέχρι τώρα φαινόταν αδιανόητη.
Και υπάρχει και η πρώτη κατηγορία.
Πριν από μία εβδομάδα, ένας πρώην μηχανικός της Microsoft συνελήφθη με την κατηγορία ότι διέρρευσε το λειτουργικό σύστημα Windows 8 σε Γάλλο μπλόγκερ προτού αυτό κυκλοφορήσει στην αγορά. Από ό,τι αποδείχτηκε, η Microsoft ανακάλυψε την πηγή της διαρροής πολύ απλά διαβάζοντας τα email του μπλόγκερ, ο οποίος χρησιμοποιούσε την υπηρεσία Hotmail της εταιρείας. Στην αναμπουμπούλα που προκλήθηκε από τη γνωστοποίηση αυτής της πρακτικής, η Microsoft απάντησε λίγο-πολύ πως πρόκειται για δικαίωμά της που περιγράφεται στους όρους χρήσης της υπηρεσίας και πως θα συνεχίσει να το εξασκεί, υιοθετώντας πάντως πιο διαφανείς διαδικασίες στο εσωτερικό της.
Φυσικά, όλες οι εταιρείες που προσφέρουν δωρεάν υπηρεσίες email στο Ιντερνετ έχουν παρόμοιες προβλέψεις στους όρους χρήσης τους (τους οποίους ποτέ κανείς δεν διαβάζει), και η Yahoo!, και η Apple, και φυσικά και η Google. Το ίδιο το επιχειρηματικό μοντέλο του Gmail προϋποθέτει την πρόσβαση στο περιεχόμενο των emails ώστε να μπορεί η Google να εμφανίζει συναφείς διαφημίσεις στους χρήστες, καθώς και να χρησιμοποιεί τα δεδομένα που βρίσκει εκεί σε άλλες χρήσιμες υπηρεσίες της όπως το Google Now.
Ολα αυτά υπογραμμίζουν μια απλή και κάπως αυτονόητη αλήθεια του Ιντερνετ: Δεν υπάρχει ούτε απόλυτη ασφάλεια, ούτε εχεμύθεια, ούτε ανωνυμία στις ψηφιακές επικοινωνίες. Ανθρώπινα μάτια στην Google μπορούν να διαβάσουν τα emails που στέλνετε, ανθρώπινα μάτια στο Facebook μπορούν να διαβάσουν τα προσωπικά μηνύματά σας και να δουν τις φωτογραφίες σας (και του WhatsApp, πλέον, και του Instagram), όλα αυτά μπορεί να τα δει και η NSA εάν θέλει, και εάν έχουν κάποιο ιδιαίτερο εμπορικό ή πολιτικό ενδιαφέρον, μπορεί να ενδιαφερθούν να τα δουν και οι Κινέζοι.
Καθώς το Ιντερνετ και οι άνθρωποι που το χρησιμοποιούν ωριμάζουν, η αλήθεια αυτή γίνεται αντιληπτή και σιγά σιγά αποδεκτή. Χωρίς να είναι πάρα πολύ συνειδητός ο συμβιβασμός, οι άνθρωποι εγκαταλείπουν το δικαίωμα της απόλυτης ανωνυμίας και ιδιωτικότητας με αντάλλαγμα την ευκολία τού να στέλνεις και να λαμβάνεις emails και μηνύματα δωρεάν και από οπουδήποτε.
Αυτός ο συμβιβασμός, όμως, κρύβει και έναν κίνδυνο: την εθελουσία απεμπόληση δικαιωμάτων. Μπορεί να μη με ενδιαφέρει αν η Google διαβάσει αυτές τις λέξεις (όπως έχει δικαίωμα), και μπορεί να μη με ενδιαφέρει κι αν η NSA διαβάσει αυτές τις λέξεις (σιγά τα μυστικά), αλλά η δεύτερη περίπτωση έχει μία πολύ σημαντική διαφορά: Δεν έχω συναινέσει, δεν έχω τικάρει κανένα κουτάκι σχετικό, δεν έχω δει (και αγνοήσει) σχετικούς «όρους χρήσης». Αν και δεν μοιάζει πάρα πολύ χρήσιμο, παραμένει δικαίωμά μου να μη διαβάζει κάποιος που δεν έχει τη συγκατάθεσή μου λέξεις μου που απευθύνονται σε άλλους.
Και όπως είπε ο Εντουαρντ Σνόουντεν από μια οθόνη στη σκηνή του TED τις προάλλες, «τα δικαιώματα δεν πρέπει να τα απεμπολούμε. Κανείς δεν ξέρει πότε θα μας χρειαστούν».