Η ετήσια έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, που δόθηκε προχθές στη δημοσιότητα, οφείλει να προβληματίσει το πολιτικό προσωπικό. Οχι μόνο γιατί ο αριθμός των καταγγελιών (14.738) από πολίτες, μέσα στο 2013, θεωρείται πρωτοφανής, παρουσιάζοντας αύξηση 26% σε σχέση με το 2012, αλλά γιατί η κακοδιοίκηση και ο ανορθολογισμός, αντί να περιορίζονται, αυξάνονται. Και όπως τόνισε η Συνήγορος Καλλιόπη Σπανού, «η ορθή λειτουργία των θεσμών δεν αποτελεί πολυτέλεια, ακόμη και σε περίοδο οικονομικής κρίσης».
Διαβάζοντας κανείς την έκθεση, από τα μεγάλα θέματα όπως είναι η εργασία (ασφαλιστικά ταμεία) ή η καταπολέμηση των διακρίσεων (φυλετικών, εθνοτικών ή ηλικιακών), έως τις επιμέρους περιπτώσεις που καταγράφονται, το συμπέρασμα είναι κοινό: οι σχέσεις κράτους – πολίτη βασίζονται όλο και περισσότερο στην αντιπαλότητα και την καχυποψία. Το μεν κράτος, από χαλαρό ή αδιάφορο στο παρελθόν, εμφανίζεται τιμωρητικό και μερικές φορές αμείλικτο· ο δε πολίτης, κακομαθημένος στο παρελθόν ή εκπαιδευμένος να κινείται διαπλεκόμενα ή πελατειακά, βρίσκεται πλέον απέναντι σε μια επιθετική αταξία.
Ο Συνήγορος μπορεί να αποτελεί ανάχωμα, η κοινωνική του αποστολή να είναι καθοριστική, αλλά δεν αρκεί. Είναι αρμοδιότητα του κράτους να αντιμετωπίσει τα ελλείμματά του· από σημαντικά, που αφορούν την επιβίωση των πολιτών (συνταξιοδοτικά, κατασχέσεις), έως διάσπαρτα μικρά περιστατικά που απλώς επιβεβαιώνουν και ανακυκλώνουν την παθογένεια. Παράδειγμα: γιατί θα πρέπει μια επαγγελματίας να αγωνίζεται δύο χρόνια για να ανοίξει ένα κομμωτήριο ή γιατί ένας Ολλανδός κτηνίατρος που ζητάει να ασκήσει εθελοντικά και περιστασιακά το επάγγελμά του στην Ελλάδα, χρειάζεται να προσκομίσει πιστοποιητικό καλής γνώσης της ελληνικής γλώσσας ενώ δεν υπάρχει ο θεσμοθετημένος φορέας που θα το βεβαιώσει;
Πριν απαξιώσουμε τα προβλήματα αυτά ως μικρά και επουσιώδη στη λαίλαπα των καιρών, θα πρέπει να αναλογιστούμε αν ο ανορθολογισμός και η κακοδιοίκηση έχουν μονάδα μέτρησης. Γιατί το πρόβλημα ξεκινάει καμιά φορά από μια παρωνυχίδα και η κακοπιστία λειτουργεί πολλαπλασιαστικά. Και το χειρότερο: αμφίδρομα. Αν ο πολίτης χρειάζεται όλο και περισσότερο Συνήγορο για να αντιμετωπίσει τον παραλογισμό του κράτους και το κράτος ανθίσταται, με ιδιοτέλεια, στη σωστή και νόμιμη λειτουργία του, τότε οι 14.738 αναφορές δεν θα είναι παρά η αρχή του χάους. Τα αμοιβαία βήματα είναι σήμερα πιο απαραίτητα από ποτέ.