Η ένδειξη για τον ισπανικό πληθωρισμό την Παρασκευή προέκυψε χειρότερη από αυτή που οι Ευρωπαίοι αναλυτές ανέμεναν. Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή τον Μάρτιο παραπέμπει σε εντονότερη ετήσια πτώση (-0,2%) από την αντίστοιχη του Φεβρουαρίου (-0,1%). Οι άνεμοι του αποπληθωρισμού στην Ευρωζώνη δυναμώνουν όσο το ευρώ ακριβαίνει και η κατανάλωση υποχωρεί (η Μαδρίτη ανακοίνωσε ετήσια μείωση και στις πωλήσεις λιανικής). Η τάση υποχώρησης των τιμών κάνει όλο και περισσότερα νοικοκυριά να αναβάλλουν τις αγορές τους, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις να αναβάλλουν επέκταση ή νέες προσλήψεις. Η Ισπανία δεν είναι η μόνη χώρα που οι πολίτες περιστέλλουν την κατανάλωσή τους, που οι τιμές υποχωρούν, που η ύφεση πολιορκεί και πάλι την πραγματική οικονομία – το φαινόμενο δεν αφορά μόνο τις χώρες του παραδοσιακής περιφέρειας: Είναι αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη αγωνία της Ευρωζώνης, αφού αμφισβητεί ευθέως τον κεντρικό ισχυρισμό Φρανκφούρτης, Βρυξελλών (και λοιπών πρωτευουσών) περί –ασθενούς μεν, ουσιαστικής δε– ανάκαμψης.
Στη σουρεαλιστική εποχή που ζούμε, όμως, τα κακά νέα μπορούν να γίνουν δεκτά ως καλά. Η επιβεβαίωση του αποπληθωριστικού ρεύματος σε μια κρίσιμη ευρωπαϊκή οικονομία όπως η ισπανική στρώνει περαιτέρω την μπάλα γι’ αυτό που περιμένουν καιρό οι αγορές: Την περαιτέρω νομισματική χαλάρωση από την ΕΚΤ, με ακόμη χαμηλότερα επιτόκια ή ένα πρόγραμμα αγοράς χρεογράφων τύπου QE (για το οποίο οι Γερμανοί έχουν πλέον παράσχει τη σιωπηρή τους αποδοχή). Ετσι, το κακό νέο της επιβεβαίωσης του αποπληθωριστικού κινδύνου ερμηνεύτηκε ως ενίσχυση της πιθανότητας για νομισματική παρέμβαση της ΕΚΤ κι έλαβε θετικό πρόσημο, ενίσχυσε τις μετοχές. (Επιπλέον, με την ανακοίνωση των στοιχείων του πληθωρισμού της Ισπανίας, το ενιαίο νόμισμα υποχώρησε έναντι του δολαρίου – μια καλοδεχούμενη βραχυχρόνια διόρθωση.)
Το κακό που γίνεται καλό και αντιστρόφως – δεν είναι ίδιον μόνο της Ευρώπης. Τέτοιες αντιφάσεις παρουσιάζονται σε πολύπλοκα συστήματα, όπως οι αγορές, όταν μετά από πολλαπλές παρεμβάσεις, «βελτιώσεις» και bypass έχουν γίνει «κουβάρι». Η επιβίωση της Ευρώπης και η διατήρηση των πλεονεκτημάτων της στην παγκόσμια οικονομία, όμως, περνάει υποχρεωτικά μέσα από την ασφαλή πλοήγηση αυτών των αντιφάσεων, έστω και στο περίπου. Από τη μια η Ευρώπη τοποθετείται ως «ελκυστικός και ασφαλής» επενδυτικός προορισμός για διεθνή κεφάλαια. Ελκυστικός, γιατί στην ευρεία γκάμα της περιλαμβάνονται επενδυτικά προϊόντα με υψηλότερο value for money από τα αμερικανικά: το «κυριλέ» ευρωπαϊκό «σούπερ μάρκετ» έχει ολόκληρα «ράφια» με φθηνά προϊόντα (ομόλογα) που όμως έχουν σφραγίδα ποιότητας. «Ασφαλής», γιατί τώρα ο πολιτικός κίνδυνος διάσπασης δεν απασχολεί σοβαρά, ενώ στο οικονομικό πεδίο η Ευρώπη δημιουργεί αυτοπεποίθηση στους επενδυτές καθώς –συνολικά και επιμέρους– αφήνει πίσω της τα ελλείμματα (που τώρα «καίνε» τις αναδυόμενες οικονομίες) και παράγει τα υψηλότερα πλεονάσματα από την εισαγωγή του ευρώ. Συμπέρασμα; «Η Ευρώπη έχει μια οικονομία που δίνει αποδόσεις στο πιο σκληρό νόμισμα της τελευταίας περιόδου, και παρά το ότι δεν ανακάμπτει ζωηρά, έχει πλεονάσματα άρα δεν έχει ανάγκη κανέναν, άρα φέρτε τα λεφτά σας εδώ, είναι “όπως Αμερική”, αλλά με μεγαλύτερα κέρδη».
Ακόμα και αυτή η έξωθεν καλή μαρτυρία της Ευρώπης, όμως, δοκιμάζεται από εσωτερικές αντιφάσεις. Η βελτίωση στο ισοζύγιο της Ευρωζώνης, για παράδειγμα, σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην πτώση των εισαγωγών λόγω λιτότητας. Αν πείσει η Ευρώπη πως πάει καλύτερα και οι κάτοικοί της το πιστέψουν, την ίδια στιγμή εισαγωγές (και ελλείμματα) θα αυξηθούν, η αμφισβήτηση των αγορών θα επανακάμψει. Μια άλλη αντίφαση αφορά την κοινωνική πραγματικότητα. Θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για πολλούς ευρωπαϊκούς πληθυσμούς να αποδεχτούν την αισιόδοξη εκδοχή που πλασάρεται στους διαχειριστές κεφαλαίων όταν αυτή έρχεται σε αντίφαση με την καθημερινότητά τους. Θα είναι δύσκολο να πειστούν για ανάκαμψη όταν ατενίζουν μια προσωπική διαδρομή περιστολής. Οι όποιες παρεμβάσεις, λοιπόν, πρέπει να έχουν στόχο την ανακούφιση της πραγματικότητας. Αλλά αυτό δεν είναι στο χέρι των ευρωπαϊκών νομισματικών ή οικονομικών αρχών. Ή τουλάχιστον όχι μόνο στο δικό τους. Ο μόνος τρόπος που η Ευρώπη θα μπορεί να τροφοδοτεί το αισιόδοξο σενάριο είναι να συνεχίσει να προσελκύει από αλλού ενεργά διεθνή κεφάλαια, κάνοντας «τα ξινά, γλυκά» – ώστε να μην ξινίσουν περισσότερο.