Η συζήτηση για τις ιδιωτικές επενδύσεις στην Ελλάδα έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετό καιρό. Ολοι οι φορείς, κράτος, πολίτες και επενδυτές, αναγνωρίζουν πως το κλειδί για την επανεκκίνηση της οικονομίας βρίσκεται στη διοχέτευση κεφαλαίων από ιδιώτες επενδυτές. Μόνο με τη διευκόλυνση αυτών των επενδύσεων θα επανέλθει ρευστότητα στις ελληνικές επιχειρήσεις και στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, απαραίτητη προϋπόθεση για μια δυναμική βιομηχανία και μια πραγματικά εξωστρεφή οικονομία. Επενδύσεις με στόχο την αύξηση των εξαγωγών εμπορεύσιμων προϊόντων, επενδύσεις στις αποκρατικοποιήσεις δημόσιων οργανισμών και φυσικά στην ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Βέβαια, η απόσταση λόγων και έργων μπορεί να είναι τεράστια.
Η περίπτωση της Eurobank αποτελεί ακόμα ένα παράδοξο. Ιδιώτες επενδυτές έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να ανακεφαλαιοποιήσουν την τράπεζα, αλλά αντ’ αυτού εξετάζεται η επιλογή του δημόσιου χρήματος. Φυσικά, σε οποιαδήποτε ανεπτυγμένη, δυτικού τύπου οικονομία η απόρριψη και μόνο ιδιωτικών κεφαλαίων, ενώ αυτά είναι διαθέσιμα, θα προκαλούσε μεγάλη απορία.
Το νομοσχέδιο βάσει του οποίου ιδρύθηκε το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) αναφέρει ότι σκοπός του είναι «η διατήρηση της σταθερότητας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, μέσω της ενίσχυσης της κεφαλαιακής επάρκειας των πιστωτικών ιδρυμάτων», «το Ταμείο οφείλει να διαχειρίζεται το κεφάλαιο και την εν γένει περιουσία του κατά τρόπο που να προστατεύει την αξία της περιουσίας αυτής, να ελαχιστοποιεί τους κινδύνους για τον Ελληνα πολίτη και να μην εμποδίζει ή στρεβλώνει τον ανταγωνισμό στον τραπεζικό τομέα». Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, λοιπόν, ιδρύθηκε ακριβώς με αυτόν τον υπέρτατο στόχo: να παρέχει σταθερότητα στο ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Οι παρεπόμενοι στόχοι του όμως μπορεί να αποβούν αρκετά συγκρουόμενοι: το Ταμείο δεν συστάθηκε για να γίνει ένας διαχειριστής κεφαλαίων των Ελλήνων φορολογουμένων με σκοπό το κέρδος. Ο στόχος και ο λόγος ύπαρξής του είναι πολύ διαφορετικοί, συγκρινόμενοι π.χ. με το νορβηγικό Government Pension Plan που επενδύει τα κεφάλαια του φυσικού πλούτου της χώρας ώστε να δημιουργήσει μελλοντική αξία για τους κατοίκους της Νορβηγίας (εφόσον έχουν ήδη λύσει την τρέχουσα οικονομική κατάσταση). Στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τη Νορβηγία, πρέπει να λύσουμε τα προβλήματα του σήμερα: δηλαδή πώς θα βγούμε από την κρίση, τώρα. Η δημιουργία θέσεων εργασίας και η διευκόλυνση των επενδύσεων είναι το κλειδί. Μέχρι στιγμής, στρατηγικοί επενδυτές είναι ακόμα διστακτικοί στο να διοχετεύσουν κεφάλαια στην ελληνική οικονομία, υποδεικνύοντας πως κάτι στην εξίσωση ρίσκου – απόδοσης τους αποθαρρύνει, παρά την πρόσφατη άνοδο της ανταγωνιστικότητας.
Τι απομένει; Οι χρηματοοικονομικοί επενδυτές με μακροπρόθεσμο ορίζοντα και με πλάνο να δημιουργήσουν αξία. Σε αυτήν την περίπτωση, τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων (ελληνικό Δημόσιο, φορολογούμενοι, ιδιώτες επενδυτές, τραπεζικό σύστημα) θα είναι ευθυγραμμισμένα.
Από τη μια πλευρά τα κεφάλαια που θα έπρεπε να δαπανήσει το ΤΧΣ (περίπου 3 δισ. ευρώ) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις ή για στοχευμένες φοροαπαλλαγές. Με άλλα λόγια το κόστος ευκαιρίας αυτών των κεφαλαίων είναι πολύ υψηλό. Σε μια χώρα με λόγο χρέους / ΑΕΠ άνω του 170%, δεν είμαι σίγουρος πως η πιο αποδοτική χρήση των χρημάτων των φορολογουμένων είναι να κατέχουν μια τράπεζα, με ένα σχέδιο εξόδου κάποια στιγμή στο μέλλον για κάποιο μη μετρήσιμο κέρδος. Ειδικά εάν λάβουμε υπόψη τις θυσίες των φορολογουμένων που χρειάστηκαν προκειμένου να έχουμε ένα οριακό πρωτογενές πλεόνασμα. Η Ελλάδα είναι μια σχετικά κλειστή οικονομία. Είναι άραγε έτοιμη να απορρίψει μια ιδιωτική επένδυση 3 δισ. ευρώ; Και αντ’ αυτού να χρησιμοποιήσει τα λεφτά των φορολογουμένων;
Από την άλλη πλευρά, εάν δεχτούμε πως το ΤΧΣ έχει ως κύριο σκοπό το asset management των χρημάτων των φορολογουμένων αντί για την προστασία της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, τότε και άλλες παράμετροι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Μία από αυτές είναι το επενδυτικό ρίσκο. Από πλευράς διαχείρισης κινδύνων, το ΤΧΣ έχει ήδη τεράστια έκθεση στον τραπεζικό τομέα, ύψους 39 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Εάν η ελληνική οικονομία ανακάμψει, το ΤΧΣ ενδέχεται να ρευστοποιήσει τις θέσεις του με κέρδος. Στην περίπτωση όμως που η Ελλάδα πέσει ξανά σε ύφεση (διπλή ύφεση), είτε για ενδογενείς είτε για εξωγενείς λόγους (π.χ. ένας πόλεμος στην Ουκρανία), θα ήταν σωστό να υποθέσουμε πως οι επενδύσεις του ΤΧΣ ενδέχεται να είναι ζημιογόνες. Αυτές είναι ερωτήσεις που αντιμετωπίζει καθημερινά ένας fund manager, τη λεπτή ισορροπία μεταξύ ρίσκου και απόδοσης, ή της απληστίας και του φόβου.
Επομένως αυτή η γνωστή «μουαγέν» στρατηγική (το λεγόμενο texas hedge) ίσως αποδειχθεί αντίθετη με τα συμφέροντα των επενδυτών του Ταμείου, δηλαδή των Ελλήνων φορολογουμένων. Ισως θα ήταν σωστότερο αντ’ αυτού να χρησιμοποιήσουμε τα κεφάλαια ώστε να μειώσουμε τη φορολογία και να αφήσουμε το ελληνικό νοικοκυριό να πάρει την απόφασή του πώς να επενδύσει τις οικονομίες του.
Η ύπαρξη του ΤΧΣ και η δυνατότητά του να διοχετεύει κεφάλαια ως ύστατος επενδυτής ήταν ίσως μια ανακούφιση για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων και των καταθετών. Με τον τρόπο αυτό, το ΤΧΣ ξεκαθαρίζει το τοπίο και αποκλείει το ενδεχόμενο «κουρέματος» καταθέσεων άνω των 100 χιλ. ευρώ που θα μπορούσε να εφαρμοστεί υπό προϋποθέσεις, σύμφωνα με τις νέες ευρωπαϊκές οδηγίες που τελούν υπό διαμόρφωση και αναμένεται να εφαρμοστούν από τον Ιανουάριο του 2015.
Δυστυχώς, με τα σημερινά δεδομένα, πρέπει να κάνουμε μια επιλογή. Δεν γίνεται να προστατεύσουμε τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και να μεγιστοποιήσουμε το κέρδος ταυτόχρονα. Η έκφραση για την ολόκληρη πίτα και τον χορτάτο σκύλο έρχεται αναπόφευκτα στο μυαλό μας. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να ιεραρχήσουμε τι είναι σημαντικό για την ελληνική οικονομία τώρα, πώς το τραπεζικό σύστημα θα ανασυσταθεί τώρα και πώς θα χρησιμοποιηθούν αποδοτικά τα λεφτά των Ελλήνων φορολογουμένων σήμερα.
* Ο κ. Ιάσων Μανωλόπουλος είναι συνιδρυτής της εταιρείας επενδύσεων Dromeus Capital.