Η πλειοψηφία με την οποία πέρασε στη Βουλή ο νόμος Διαμαντοπούλου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (255 από τους 300 βουλευτές) είναι χωρίς προηγούμενο, απ’ όσο γνωρίζω, στη μεταπολεμική ιστορία. Ο νόμος μεταξύ άλλων προβλέπει την κατάργηση του ασύλου στα ΑΕΙ, τη δημιουργία του θεσμού των Συμβουλίων Ιδρυμάτων κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα και την επιλογή από τα Συμβούλια τριών υποψηφίων για τις πρυτανικές εκλογές των ιδρυμάτων. Ο ρόλος των κομματικών φοιτητών-εκλεκτόρων του παρελθόντος σχεδόν μηδενίζεται και έτσι απαλλάσσεται το πανεπιστήμιο από ένα ακόμα άγος.
Ομως, αντί να τεθεί ο νόμος αμέσως σε εφαρμογή μπήκε σε καθεστώς μερικής ενεργοποίησης ώστε να λειτουργούν παράλληλα και τα νέα Συμβούλια και οι παλιές πρυτανείες. Το αποτέλεσμα, τουλάχιστον στην Αθήνα, είναι τα Συμβούλια να βρίσκονται υπό διωγμόν από το παλιό σύστημα, να πολιορκούνται από τους γνωστούς κομματικούς παρατρεχάμενους και να συνεδριάζουν εκτός πανεπιστημίου.
Τον περασμένο Ιούνιο (2013) ο υπουργός Παιδείας έδωσε στα όργανα του παλιού καθεστώτος περίοδο χάριτος ενός έτους. Σκοπός της ενέργειας αυτής ήταν να πέσουν οι τόνοι ώστε να λειτουργήσουν τα ιδρύματα το ερχόμενο φθινόπωρο χωρίς έκτροπα. Αντί, όμως, να συμβεί αυτό, οι πρυτανείες εκμεταλλεύτηκαν τη διαθεσιμότητα διοικητικών υπαλλήλων των ΑΕΙ-ΤΕΙ για να κλείσουν πάνω από τέσσερις μήνες τα ιδρύματα. Ηταν ενέργεια χωρίς προηγούμενο στην πανεπιστημιακή ιστορία. Στο μέλλον ο κύριος Πελεγρίνης θα μνημονεύεται ως πρύτανης του κλειστού Πανεπιστημίου. Υπακούοντας σε έναν ασύδοτο λαϊκισμό οι καταργούμενοι φοιτητές-πολιτευτές και τα πρυτανικά τους ενεργούμενα επιχειρούν με κάθε τρόπο να εξουδετερώσουν τον νόμο έστω και τη δωδεκάτη ώρα. Αποβλέποντας στην ανανέωση της πρυτανικής τους θητείας προσπαθούν να εκτροχιάσουν τον νόμο Διαμαντοπούλου. Ευτυχώς το Συμβούλιο της Επικρατείας θεώρησε αντισυνταγματική την ανανέωση της εκλογής των πρυτάνεων, οι οποίοι έχουν προ πολλού εξαντλήσει τα όρια της παραμονής στο αξίωμά τους. Οι φορολογούμενοι που επωμίζονται το κόστος των αντιδραστικών αυτών ασκήσεων θα πρέπει κάποτε και αυτοί να μάθουν να προστατεύουν τα συμφέροντά τους από τις οργανωμένες μειοψηφίες.
Η προσπάθεια μεταρρύθμισης του νόμου-πλαισίου του 1982 ξεκίνησε το 2004 επί υπουργίας Μαριέττας Γιαννάκου. Πρόκειται για τη σημαντικότερη προσπάθεια που είχε γίνει ώς τότε για να ελευθερωθούν οι πανεπιστημιακές σπουδές από τα βαρίδια που τις κρατούσαν στον βυθό. Τα συμβούλια του ΕΣΥΠ, οι συζητήσεις στα ΜΜΕ, οι κινητοποιήσεις ΔΕΠ με συλλογή υπογραφών, η μεγάλη αρθρογραφία για το επίμαχο ζήτημα, σημάδεψαν την πολυαναμενόμενη μεταρρύθμιση. Ο νόμος Γιαννάκου θέσπισε την καθολική ψηφοφορία των φοιτητών για τις πρυτανικές αρχές, η οποία όμως εμποδίστηκε συστηματικά από τους τραμπουκισμούς των κομματικών. Θέσπισε ακόμα την κατάργηση της αιώνιας φοίτησης, μέτρο που αργοπόρησε στην εφαρμογή του και άλλα πολλά μέτρα τα οποία παρέλαβε και συνέχισε ο νόμος Διαμαντοπούλου.
Στις 28 Μαρτίου οι δύο πιο πετυχημένες υπουργοί της μεταπολιτευτικής εποχής ένωσαν τις φωνές τους για να εντοπίσουν τα προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και να ζητήσουν επιτέλους την εφαρμογή των νόμων που οι αντίπαλοί τους θέλησαν με πονηριές και αναβολές να ακυρώσουν. Μίλησαν και οι δύο για το παράδοξο να δηλώνουν οι πρυτάνεις ότι δεν θα εφαρμόσουν τους νόμους, και η πολιτεία να επιτρέπει με τη σιωπή της τις προκλήσεις αυτές κατά της νομιμότητας. Τόνισαν και οι δύο το πρόσθετο βάρος για την οικονομία που προκαλούν όλες οι αυθαιρεσίες πρυτάνεων και κομματικών φοιτητών, αλλά και η ολιγωρία της πλειοψηφίας.
Καθώς πλησιάζει το τέλος της περιόδου χάριτος που δόθηκε στους πρυτάνεις, το θέμα της εφαρμογής του νόμου επανέρχεται στο προσκήνιο με δριμύτητα. Το υπουργείο πρέπει να καταλάβει ότι οι αναβολές υπονομεύουν έναν απολύτως απαραίτητο νόμο, ιδιαίτερα όταν η αξιωματική αντιπολίτευση δηλώνει ότι θα τον καταργήσει μόλις έρθει στην εξουσία. Οι δύο λαμπρές υπουργοί που χωριστά εργάστηκαν και θυσιάστηκαν για το ίδιο αποτέλεσμα χωρίς αναγνώριση από τα κόμματά τους ή τους ψηφοφόρους, θα πρέπει κάποτε να τιμηθούν για το εθνωφελές έργο τους. Η πολιτεία τούς το οφείλει. Ανάλογη αναγνώριση δικαιούται και ένας άγνωστος αγωνιστής και αρχιτέκτων του νόμου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ο καθηγητής της Ναυπηγικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Βασίλης Παπάζογλου.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.