Τους τελευταίους μήνες, οι επίσημοι πίνακες του αμερικανικού «υπουργείου» Οικονομικών για τις χώρες που αγοράζουν αμερικανικά ομόλογα δείχνουν κάτι πολύ περίεργο: Από την αρχή του χειμώνα, το μικρό Βέλγιο φαίνεται να αγοράζει αμερικανικό χρέος με τέτοιο ρυθμό, που το συνολικό του χαρτοφυλάκιο έχει ξεπεράσει το αντίστοιχο της Μεγάλης Βρετανίας ή της Ελβετίας. Εμφανίζεται -μετά από Κίνα και Ιαπωνία- να διαθέτει αμερικανικά χρεόγραφα ύψους 340 δισ. δολ. τον Φεβρουάριο, όταν για καιρό ώς τον Νοέμβριο είχε σταθερά κάτω από διακόσια. Μόνο τον τελευταίο μήνα το «Βελγικό χαρτοφυλάκιο» αυξήθηκε κατά σχεδόν 31 δισ. δολάρια. Τι συμβαίνει; Πώς είναι δυνατόν μια οικονομία με πληθυσμό Ελλάδας, που δεν αποτελεί διεθνές χρηματοπιστωτικό κέντρο (όπως το Λονδίνο ή η Ζυρίχη), να δανείζει την Ουάσιγκτον με ποσά ανάλογα του ελληνικού χρέους ή πρώιμων ευρωπαϊκών Ταμείων διάσωσης;
Αυτό είναι το απλό κομμάτι του μυστηρίου: Αγοραστής δεν είναι η βελγική κυβέρνηση (που πορεύεται με προβληματικές τράπεζες και τη δική της έκδοση ευρωπαϊκής λιτότητας). Μπορεί το Βέλγιο να μη φιλοξενεί ένα λονδρέζικο Citi αλλά φιλοξενεί κάποιους πανίσχυρους οργανισμούς, όπως η Euroclear. Είναι ο μεγαλύτερος οίκος διακανονισμού ομολόγων παγκοσμίως. Ξεκίνησε ως θυγατρική της JP Morgan το ’68 για να φτάσει, ως βελγική εταιρεία, να είναι το σημαντικότερο clearing house με στρατηγικές συνεργασίες σε όλη την αγορά. Ανήκει σε διεθνείς τράπεζες, επενδυτικούς οίκους, εκδότες ομολόγων. Είναι πιθανώς υπεύθυνη του αγοραστικού πυρετού.
Το δεύτερο κομμάτι του μυστηρίου είναι πιο αδιαφανές. Εστω η Euroclear προβαίνει στις μαζικές αγορές αμερικανικών ομολόγων από τη βελγική επικράτεια – στο όνομα ποίου τις κάνει; Εδώ ξεκινά η μεγάλη σπέκουλα. Ποιος είναι ο ντροπαλός δανειστής των ΗΠΑ; Ποιος είναι εκείνος ή εκείνοι πίσω από βελγικές εταιρείες που ενισχύουν με ρευστότητα το αμερικανικό σύστημα – σε τέτοια μάλιστα κλίμακα; Είναι οι ευρωπαϊκές νομισματικές αρχές, λέει μια δημοφιλής εκδοχή. (Ή οι ίδιοι οι Αμερικανοί ή κάποιος σε συνεννόηση με τις νομισματικές αρχές και των δύο): Μπορεί οι ΗΠΑ να διαφημίζουν την οικονομική τους ανάρρωση, λένε, και η Fed να μειώνει τη στρόφιγγα του εύκολου χρήματος, αλλά είναι εύκολο χρήμα που δεν μπορεί να λείψει αυτή τη στιγμή από την Αμερική ή τις διεθνείς αγορές. Ετσι υποκαθιστούν τη ρευστότητα οι Ευρωπαίοι. Την άποψη υποστηρίζει το ότι οι αγορές αμερικανικών αγορών από το Βέλγιο εκτοξεύθηκαν την ίδια περίοδο που η Fed άρχισε να μειώνει τις δικές της.
Τα κίνητρα; Από αντάλλαγμα της ρευστότητας που κινήθηκε από Αμερική προς Ευρώπη μετά το 2008 – μέχρι αντάλλαγμα του αμερικανικών επενδύσεων στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Είναι το «κράτα με να σε κρατώ» μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ με στόχο τη σταθερότητα. Ενα ευρωατλαντικό δίπολο που παράλληλα και ανεξάρτητα της επίσημης αφήγησης, έχει αόρατους μηχανισμούς αλληλοστήριξης για να πλοηγήσει την κρίση. Αλλες εκδοχές αποδίδουν τις τεράστιες αγορές μέσω Βελγίου σε ρωσικά ιδιωτικά κεφάλαια που αναζητούν ασφάλεια. Ή σε χώρες που ενώ συνεχίζουν να αγοράζουν αμερικανικά ομόλογα δεν θέλουν να φαίνονται – και χρησιμοποιούν βελγικά clearing houses. (Η Ρωσία έχει μειώσει τελευταία το «αμερικανικό» της χαρτοφυλάκιο σε επίπεδα 2011, η Κίνα φρενάρει).
Η συνωμοσία είναι επικίνδυνο σπορ στις μέρες που διανύουμε. Οι απορίες για εκατοντάδες δισεκατομμύρια όμως, επίσης. Οταν εφημερίδες με πόρους και βαθιά πληροφόρηση όπως οι Financial Times δεν έχουν ικανοποιητική απάντηση και απορούν επί μήνες για την προέλευση μιας τόσο σημαντικής ροής, τότε δεν γνωρίζουν ούτε πώς αυτή θα αντιδράσει στο μέλλον ούτε τις αλυσιδωτές αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσει. Κάτι δεν πάει καλά, ή μάλλον, κάτι πάει υπερβολικά καλά σε μια εποχή που είναι ευαίσθητη σε υπερβολές και εύφλεκτη σε καταλύτες.